Uluslararası Taşımacılıkta Kullanılan Belgeler Nelerdir?

Herkese merhaba; yaptığımız bu çalışma hem dış ticaret hem de lojistik konularını kapsayan ve ticarette olmazsa olmazların bilgisidir. Anlaşmalarda kullanılan belgeleri 4 kategoride inceleyeceğiz. Bunlar; ticari belgeler, yükleme belgeleri, taşıma belgeleri ve dolaşım belgeleridir. İsterseniz gelin hep birlikte inceleyelim.

1. TİCARİ BELGELER

İhracatçı ve ithalatçı arasında yapılan anlaşmayı gösteren bir belgedir. Yapılan anlaşmanın yazılı olması ülkelerin farklı ticaret politikaları gereğince de ispat niteliği taşır.

a) SEVK İRSALİYESİ

Sevk irsaliyesi, malın sevki sırasında, fatura bulunsun veya bulunmasın mutlaka düzenlenmesi zorunlu olan bir belgedir.

b) PROFORMA FATURA

Satılacak malın, nihai satış işleminden önce, ihracatçının ithalatçıya yapmış olduğu teklifi içeren faturadır. Bundan dolayı da diğer bir adı “teklif teyidi”dir.

c) TİCARİ FATURA (THE COMMERCIAL INVOICE)

İhracatçı tarafından düzenlenen bir belgedir. Faturalar düzenlenirken oldukça sade bir üslup kullanılırken her detay anlaşmazlık doğurmaması açısından açıklanmalıdır.

d) NAVLUN FATURASI

Navlun geminin yük taşıma maliyetidir. Mal ile ilgili satış faturasında, navlun bedeli mal tutarına dâhil olarak veya ayrı olarak gösterilmesine “Navlun Faturası” denmektedir.

e) ONAYLI FATURA (CERTIFIED INVOICE)   

Konsolosluk faturası da denilen bu faturanın bazı ülkelerin yasalarına göre düzenlenmesi zorunludur. Bu tür faturalara “Vize Edilmiş Faturalar” denir. Genellikle Ortadoğu ülkeleri tarafından istenir. Cezayir, Fas, İran, Mısır, Suriye, Tunus, Ürdün ve Lübnan bu tür faturayı isteyen ülkelerdir.

f) YERLİ FATURA (DOMESTIC INVOICE)

Katma değer vergisi (KDV) iadesi veya mahsubunda önem taşıyan bir belgedir. Bir sureti gümrük beyannamesine eklenir.

g) ATA KARNESİ

Malın bir yıl boyunca onarım veya teşhir amaçlı herhangi bir vergi ödemeden ithal etmesine izin veren belgedir.

2. YÜKLEME BELGELERİ

a) KONTROL BELGESİ (CERTIFICATE OF INSPECTION)

İhracata söz konu olan malın kalitesinin sözleşmede yazan malın kalitesiyle aynı olması dış ticarette büyük önem teşkil eder. Bu belge ihracatçı veya ithalatçının isteği üzerine düzenlenir. Fakat bazı tarım ürünlerinin ithalatı için bu belgenin alımı zorunlu kılınmıştır.

b) EKSPERTİZ&ANALİZ RAPORU (CERTIFICATE OF QUALITY &ANALYSIS)

Analiz gerektiren malların formüllerinin isimlerini ve oranlarını gösteren belgedir. Bu belge, alıcının isteğine göre imalatçı veya bağımsız bir laboratuvar tarafından düzenlenebilir.

c) SAĞLIK ve VETERİNER SERTİFİKALARI (HEALTH and VETERINARY CERTIFICATE)

Söz konusu satışın canlı hayvan, gıda maddeleri ve ambalajlama maddelerinde yapılmasında alıcının isteği üzerine, yerel sağlık mercileri tarafından hazırlanan bir belgedir.

d) HELAL BELGESİ (HALAL CERTIFICATE)

İslam ülkelerinin et ithalatında istedikleri bir belgedir. Kesimin İslami koşullara uygun yapılıp yapılmadığını ispat eder.

e) RADYASYON BELGESİ (RADIATION CERTIFICATE)

Tarım ürünlerinin radyasyonsuz olduğunu kanıtlayan belgedir. İthalatçı belirli bir ağırlıktaki tarım ürününde belirli bir radyasyon derecesinden fazlasını kabul etmeyeceğini ihracatçıya bildirerek “radyasyon belgesi” talep edebilir. Radyasyon belgesini düzenlemekle yetkili kuruluş Atom Enerjisi Komisyonu’dur.

f) ÇEKİ LİSTESİ (WEIGHT LIST)

Çeki listeleri, her ambalaj içindeki malın brüt ve net ağırlığını belirten listelerdir. Hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her birim paket, çuval vs. ağırlığı içermektedir. Özellikle hasar durumlarında sigorta tazminatının yerine getirilmesinde başvurulan önemli belgelerden biridir.

g) KOLİ LİSTESİ (PACKING LIST)

Faturayı tamamlayıcı nitelikte bir belgedir. Ambalaj listesindeki sayıların fatura ve konşimentodaki mal adedi ile aynı olması gerekmektedir. Diğer belgelerden farklı olarak maldan ziyade malı taşıyacak taşıt aracına göre düzenlenen belgedir. Bir başka ifade ile eğer ihraç konusu mal birden çok taşıt aracında taşınacak ise, her bir taşıt aracı için ayrı ayrı çeki listesi ya da koli listesi düzenlenmesi gereklidir.

3. TAŞIMA BELGELERİ

a) DENİZYOLU KONŞİMENTOSU (OCEAN BILL OF LADING)

Malın yüklendiğini ve belirlenen şekilde taşınıp varış yerinde alıcısına teslim edileceğini taahhüt eden bir belgedir. Emre ve nama düzenlenebilen kıymetli bir evraktır.

• Konşimento üzerinde “SHIPPED ON BOARD” ya da “ON BOARD” ifadesi, tarih ve acentenin kaşe imzası yer almalıdır.
• Teslim şekli CIF ya da C&F ise veya navlun faturaya dahil edilmişse “Freight prepaid” ifadesi yer almalıdır.
• Malın net ve brüt ağırlıkları mutlaka yazılmalıdır.
• Konşimentonun düzenlendiği yer ve tarih belirtilmelidir.
• Yükleme ve boşaltma limanları yazılmalıdır.
• Orijinal olarak düzenlenen konşimentonun adedi yazılmalıdır.

b) HAVA YOLU KONŞİMENTOSU (AIR WAYBILL-AWB)

Dış ticaret işlemlerinde havayolu ile yapılan kargo taşımaları için hazırlanan bir evraktır. AWB aynı zamanda bir fatura ve sigorta poliçesidir.

• Havayolu konşimentosu üzerinde bulunması gereken bilgiler,
• Havayolu konşimentosunun ve taşıyıcı işletmenin kod numaraları,
• Belgenin düzenlendiği yer ve tarih,
• İhracatçı ve gönderenin bilgileri,
• İthalatçı veya bankanın bilgileri,
• Kargo türü, niteliği, miktarı, ağırlığı ve ölçüleri,
• Kalkış ve varış bilgileri,
• Taşıma ücreti ve ödeme koşulu,
• Taşınacak mal tehlikeli sınıfa giriyorsa ilgili deklarasyonlar,
• Diğer ek bilgi ve belgeler,

c) KARA YOLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ (CMR ROAD WAYBILL)

Uluslararası karayolu taşıma işlemlerinde yasal dayanak tüm dünyada geçerliliği olan CMR sözleşmesidir.

CMR aşağıdaki bilgileri içerir:

• Alıcının adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi, malın gönderildiği yer ve taşıma belgesinin siparişte yazılması isteniyorsa,
• Taşınacak eşyanın cinsi, ağırlığı veya numarası, ambalajda ise ambalaj üzerinde yazılı numara ve işaretler ile ambalajın şekli ve mahiyeti,
• Gönderenin adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
• Taşıyanın adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
• Taşıma ücreti ve ücreti ödenmişse bu husus,
• Taşıma yapılacağı sürece,
• Taraflar arasında mutabık kalınan diğer konular.

d) DEMİR YOLU TAŞIMA SÖZLEŞMESİ

Trenle taşımacılıkta kullanılan taşıma belgesi olup, aynı CMR gibi tüm dünyada geçerliliği olan CIM anlaşmasına tabii olarak düzenlenir. Malların mülkiyetini temsil etmez, dolayısıyla ciro edilemez.

e) KOMBİNE TAŞIMACILIK BELGESİ (FIATA CERTIFICATE)

Taşımanın çıkış noktasından varış noktasına kadar en az 2 taşıma modu (karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu) ile taşınmasıdır.

4. DOLAŞIM VE MENŞE BELGELERİ

 a) DOLAŞIM SERİFİKASI

Türkiye ile EFTA ülkeleri (İsviçre, İzlanda, Liechtenstein, Norveç) arasında tarım ürünleri listesi kapsamına dâhil ürünlerin ve Kömür Çelik Topluluğu ürün listesi kapsamına dâhil ürünlerin ihracatında anlaşma hükümlerinden yararlanmasını sağlamak üzere ihracatçı ülke gümrük idareleri veya bu idarelerce yetkili kılınan kuruluşlarca usulüne uygun olarak düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen dolaşım sertifikasıdır. Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamında taraf ülkeler menşeli ürünlerin tavizlerden yararlanmalarını sağlayan bir belgedir. EFTA ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması yaptığımız ülkelerle ticarette kullanılmaktadır.

EFTA ÜLKELERİ: İSVİÇRE, NORVEÇ, İZLANDA, LIECHTENSTEIN

STA YAPILAN ÜLKELER: İSRAİL, MAKEDONYA, BOSNA HERSEK, TUNUS, FAS, HIRVATİSTAN, FİLİSTİN, SURİYE, MISIR

b) A.TR DOLAŞIM SERTİFİKASI

Türkiye ile Avrupa Birliği arasında ortaklık anlaşması ve bununla ilgili katma protokol uyarınca iki taraf arasında kurulan gümrük birliğinde, karşılıklı gümrük vergisi tavizlerinden yararlanma “malların serbest dolaşımı” ilkesi bazında gerçekleşmektedir. Bu ilke çerçevesinde ticari malların, bu topluluk üyesi ülkeler içinde serbestçe dolaşımını sağlamak için düzenlenen belge “A.TR Belgesi”dir.

A.TR DÜZENLENEN ÜLKELER:

c) MENŞEİ ŞAHADETNAMESİ

İhracata konu olan malın nerede üretilip nerede işlem gördüğünü belirten bir belgedir. İhracatçı tarafından, ithalatçı firmanın isteği üzerine düzenlenir.

d) FORM-A BELGESİ

Bu belge ile kısmen veya tamamen gümrük vergisi muafiyeti sağlanır. İspat belgesi niteliğindedir. Başka bir deyişle Form-A Belgesi, “Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi” (GTS) çerçevesinde tercihli rejimden faydalanması talep edilen eşyanın GTS ülkesi menşeli olduğunun ispatı için kullanılan bir belgedir. Yani eşyanın tercihli menşe statüsünü gösterir. Form-A Belgesi, düzenlendiği tarihten itibaren 6 ay geçerlidir.

Form-A Belgesi Düzenlenen Ülkeler:

Afganistan, Arjantin, Azerbaycan, Bangladeş, Belarus (Beyaz Rusya), Birleşik Arap Emirlikleri, Bolivya, Brezilya, Çin Halk Cumhuriyeti, Dominik, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, Endonezya, Eritre, Etiyopya, Fas, Fiji Filipinler, Gambia, Gine, Grenada, Grönland, Güney Afrika, Cumhuriyeti, Gürcistan, Hindistan, İran, Katar, Kazakistan, Kırgızistan, Kolombiya, Kuveyt,  Küba, Laos, Libya, Lübnan, Maldiv Adaları, Malezya, Mauritius, Meksika, Mısır, Moğolistan, Moldova, Özbekistan, Pakistan, Paraguay, Rusya Federasyonu, Samoa, Senegal, Seylan (Sri Lanka), Seyşel Adaları, Suudi Arabistan, Svaziland, Şili, Tacikistan, Tayland, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Umman, Uruguay, Ürdün, Vanuatu, Venezuela ve Vietnam.

e) YÜKLEME TALİMATI

Yükleme talimatı, İhracata hazır ürünlerinizin nakliye şeklini belirledikten sonra forwarder firmalara yükleme işlemini başlatan bir belgedir.

Resmi bir belge olmamakla birlikte ihracatçı ile gönderici arasında birçok konuda önemli bilgiler içermektedir.

Genel olarak malın fiyatı dışında her türlü bilgiyi içerir.

Gönderici/ İhracatçı, Alıcı, malın bırakılacağı yer, mallarınızın Türkçe ve istenilen yabancı dilde beyanı, konteyner tipi, ağırlıkları vb. Bilgilerdir. Başka bir deyişle, çek listeniz ve faturanızın bir karışımı bilgi formudur.

f) SİGORTA SERTİFİKASI

CIF veya CIP, teslimat yöntemine göre ihracata tabidir. İthalatçı tarafından verilen bilgi ve talimatlar doğrultusunda ve ithalatçının hesabına ihracatçı tarafından yapılır. Satıcı tarafından alıcıya sevkiyat sürecinde malların taşıma risklerini kapsar. Sigorta belgeleri, malların istenen riskler altında sigortalandığını kanıtlar. Sigorta belgeleri arasında en yaygın olanı Sigorta Poliçesidir. Bu belge, sigortalı ile sigortacı arasındaki bir sözleşmedir ve tarafların hak ve sorumluluklarını gösterir. Sigortadan yararlanacak kişinin adına, emrine veya hamiline düzenlenir. Sigorta kapsamındaki haklar ciro yoluyla başkasına devredilebilir.

UCP-500 Madde 34’ün “f” maddesine göre, sigorta belgesinin kapsaması gereken asgari sigorta değeri, malların CIF fiyatıdır (mal bedeli + sigorta + belirtilen varış limanına navlun) veya CIP maliyet (belirtilen varış noktasına kadar nakliye ücreti ve sigorta). ) + % 10.

Instagram Hesabımızı da takip edebilirsiniz!