Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı

Lojistiğin en temel faaliyeti olan taşımacılık tarihsel gelişim sürecinde, ihtiyaçların farklılaşması ve teknolojik gelişmeler sonucu farklı modlar kullanılması ile kabuk değiştirmiştir. Bu farklı modların en yenisi, en teknolojik olanı ve en gelişmişi hava yolu taşımacılığıdır. Diğer taşıma modlarına göre çok daha kısa bir geçmişe sahip olmasına rağmen, günümüz lojistik sektöründe çok önemli bir rol üstlenmekte ve bu rol gün geçtikçe ihtiyaçların değişmesi ve hızın önem kazanması sonucu hızla artmaktadır. Günümüzde hava yolu taşımacılığının büyüklüğünü anlatabilmek için şu veriler kullanılabilir.

• 2003 yılında herhangi bir anda 900.000 kişi uçakta uçmaktadır.
• 2010 yılı itibariyle tüm dünyada 2,4 milyar kişi hava yolu taşımacılığını kullanmıştır.
• Herhangi bir zamanda 5.000’den fazla uçak ABD hava sahası üzerinde uçmaktadır.

Taşımacılık modlarından biri olan hava yolu taşımacılığı özellikle zaman ve hızın ön plana çıktığı durumlarda tercih edilen bir yöntemdir. Diğer yöntemlere göre avantaj ve dezavantajları vardır. Günümüzde dünya ticaretinin göreceli olarak küçük bir kısmı hava yolu ile yapılmakta olsa da özellikle uzun mesafeli yolcu taşımacılığında hava yolu taşımacılığı hâlen rakipsiz ve en hızlı olan yöntemdir. Çeşitli kaynaklara göre hava yolu taşımacılığının dünya taşımacılık sektöründeki payı taşınan yük miktarı olarak %2-4 dolaylarındadır. Ancak parasal değer olarak bakıldığında bu payın %35-40 dolaylarında olduğu görülmektedir. Bu da hava yolunun daha çok parasal değer olarak yüksek ürünlerde tercih edildiğini göstermektedir. Ülkemizde ise hava yolu taşımacılığı taşınan ürünlerin parasal değer olarak sadece %8-10’luk kısmını oluşturmaktadır. Bu da dünya ortalamasının %25’idir ve bu rakamlardan yakın gelecekte hava yolu taşımacılığının potansiyel olarak ülkemizde en hızlı gelişen taşımacılık modu olacağı sonucunun çıkarılması mümkündür. Ülkemizde 1990’lı yıllara kadar sadece devlet kurumu olan Türk Hava Yolları tarafından hava yolu taşımacılığı yapılmıştır. Ancak 1990’lı yıllardan itibaren yapılan düzenlemelerle özel sektör firmalarının da hava yolu taşımacılığı yapmaları mümkün kılınmış ve günümüzde THY en büyük paya sahip olsa da farklı firmalar tarafından hava yolu kargo ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır.

AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI

• Çalınma, zarar görme, bozulma gibi taşınan ürünlere zarar verecek olayların en az görüldüğü taşımacılık türüdür.
• Hava yolu taşımacılığı parasal değeri yüksek olan ürünler ve yolcu taşımacılığı için idealdir.
• En hızlı olan ve hedef lokasyona en kısa zamanda ve kat edilen mesafe olarak da en az mesafe kat edilerek varılmasını sağlar.
• Hava yolu taşımacılığı istatiksel olarak en güvenilir olan yöntemdir.
• Sistemin hızlı olması nedeniyle kolaylaştırılmış gümrük/taşıma prosedürleri vardır.
• Hava yolu taşıma maliyetleri diğer taşıma modlarının tamamından 5- 15 kat daha yüksektir.
• Her ürün kolayca taşınamayacağı için yüksek hacim ve tonajlarda, erken rezervasyon yaptırılması gerekliliği vardır.
• Hava koşullarından etkilenme oranının yüksek olması hava yolu taşımacılığı için bir dezavantajdır.
• Planlamada yapılacak bir hata ya da koordinasyon eksikliğinin maliyeti çok yüksek olacaktır.

TARİHSEL GELİŞİMİ

Hava yolu taşımacılığı 1903 yılında Wright Kardeşlerin Kitty Hawk isimli ilk uçak aracı yapmasıyla başlamıştır. 1914 yılında ABD’de Tampa ve At. Petersburg şehirleri arasında ücretli yolcu taşımacılığına adım atılmıştır. İlk yolcular bu yolculuk için o zaman 10 dolar ödemişlerdir. Bu miktar bugünün değeriyle 220 dolar düzeyindedir. Günümüzde ise bundan 100 kat daha uzun mesafeler aynı ücret karşılığında çok daha konforlu ve çok daha hızlı bir şekilde hava yolu firmalarınca müşterilere sunulmaktadır. Bu da hava yolu taşımacılığının da maliyet olarak diğer modlara göre hâlâ yüksek olsa da zaman içinde ucuzladığını göstermektedir. 1914 yılında ilk hava yolu yolcu taşımacılığının hemen ardından 1. Dünya Savaşı başlamış ve uçaklar bu savaş sırasında orduların lojistik ihtiyaçları için kullanılmaya başlanmıştır.1919 yılında İngiltere ve Fransa arasında ilk ülkeler arası yolcu taşımacılığı uçuşu gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ABD’de ise posta taşımacılığı alanında hava yolu kullanımına başlanmıştır. 1950’lere kadar hava yolu taşımacılığı maliyetlerin yüksekliği nedeniyle sadece elit kesimin veya devlet görevlilerinin kullanabildiği sınırlı bir taşımacılık modu olarak devam etmiştir.1958 yılında Boeing 707 ilk başarılı jet uçağı olarak hava yolu taşımacılığında hızı artırmış (daha önce ki uçaklara göre hızı 2 katına çıkarmış) ve jet uçakları ile birlikte hava yolu taşımacılığı kârlı bir alan olmaya başlamıştır. Ülkemizde ki hava yolu taşımacılığının gelişimine bakıldığında 1983 yılına kadar faaliyetleri devlet sahipliğinde ki Türk Hava Yolları tarafından yürütülmüştür. Sektör de 1980’li yılların ortasına kadar dikkat çeken önemli bir gelişme yoktur. 1983 tarihinde kabul edilen Sivil Havacılık Kanunu ile özel sektörün de hava yolu taşımacılığı yapmasına izin verilmiş ve hava yolu taşımacılığı sektörü, özellikle 1980’lerin ortalarından itibaren yükselişe geçmiştir. Türk Hava Yolu taşımacılığı sektörü Türkiye’nin coğrafi konumu sebebiyle hem iç pazardan hem de dış pazarda gelişmeye devam etmektedir. Özel hava yolu taşıyıcılarına iç hatların da açılması, sunulan teşvikler ve devlet desteği ile hem hava yolu işletme sayısı hem de filolarda ki uçak sayıları artmıştır. THY, dış pazarda da Avrupa ve Ortadoğu pazarlarından büyük paylar almaktadır. THY bu büyüme trendi ile Avrupa’nın en hızlı büyüyen hava yolu işletmesi olmuştur.

• Uçuşa elverişli olmak şartıyla aşağıda sayılan hava araçları Türk Hava sahasında uçuş yapabilirler. (Sivil Havacılık Kanunu)
• Türk Devlet hava araçları,
• Türk uçak siciline kayıtlı Türk Sivil hava araçları,
• Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar uyarınca Türk Hava sahasında uçmalarında müsaade edilen hava araçları,

Yukarıda belirtilenler dışında kalan her türlü hava aracının Türk Hava Sahasını kullanması Ulaştırma Bakanlığı’nın iznine tabidir. Türk hava sahasında uçuş yapma hakkına sahip hava araçları ile diğer hava araçlarının izleyecekleri uçuş yolları ve kullanacakları hava alanları, Genelkurmay Başkanlığı ile gerekli koordinasyon yapılmak suretiyle Ulaştırma Bakanlığı’nca belirlenir.

HAVALİMANI

Bütünü ya da bir bölümü içinde hava araçlarının; iniş, kalkış ve yer hareketlerini gerçekleştirebilmeleri için karada veya suda oluşturulmuş, (bina, tesis ve teçhizatla donatılmış) tanımlanmış sahadır.

HAVALİMANI TÜRLERİ

Hava Üssü: Askeri havalimanlarıdır.

Heliport: Helikopterlerin iniş, kalkış ve yer hareketlerini tamamen veya kısmen yapabilmelerini elverişli alandır.

HAVALİMANI TERİMLERİ

• Aerodrome
• Aır Brıdge
• Alternate Aırport
• Apron
• Charter Terminali
• Gate
• Gate Number
• Hangar
• Konveyör
• Maıntenance Center
• Taksi
• Passport Control
• Pist
• Slot

ORTAK ÇALIŞILAN KURUMLAR

• Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü
• Gümrük Hizmetleri
• Emniyet Genel Müdürlüğü
• Jandarma

DÜNYANIN ÖNDE GELEN HAVALİMANLARI VE YOLCU SAYILARI

1. Atlanta İnternational – 88 Milyon
2. London Heatrow – 66 Milyon
3. Beijing Capital İnternational – 65 Milyon
4. O’Hare İnternational – 64 Milyon
5. Tokyo İnternational – 62 Milyon
6. Paris Charles de Gaulle – 58 Milyon
7. Los Angeles İnternational – 56,5 Milyon
8. Dallas- Fort Worth – 56 Milyon
9. Frankfurt – 51 Milyon
10. Denver İnternational – 50 Milyon

TÜRKİYE’NİN EN YOĞUN HAVALİMANLARI

1. İstanbul Havalimanı (İST) 2018
2. Antalya Havalimanı (AYT) 1960
3. İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı (SAW) 2001
4. Ankara Esenboğa Havalimanı (ESB) 1955
5. İzmir Adnan Menderes Havalimanı (ADB)1987

SEKTÖRÜN KURMUŞ OLDUĞU ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK ÖRGÜTLERİ

• İnternational Air Transportation Association (Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği)
• Airports Council İnternational (Uluslararası Hava Alanları Konseyi)
• Association of European Airlines (Avrupa Havayolları Birliği)

DEVLETLERİN KURMUŞ OLDUĞU ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK ÖRGÜTLERİ

• İnternational Civil Aviation Organization (Uluslararası Sivil Havacılık Birliği)
• European Aviation Safety Agency (Avrupa Sivil Havacılık Emniyet Ajansı)
• Eurocontrol (Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Örgütü)
• Joint Aviation Authorities (Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi)

IATA’NIN YÖNETTİĞİ SİSTEMLER

• Tehlikeli Madde Taşımacılığı
• Borçlandırma ve Geri Ödeme Planları (BSP)
• Satış Acenteliği Sistemi (GSSA)
• Kargo Hesap Düzenleme Sistemi (CASS)

IATA FAYDALARI

• Uluslararası Tanınma ve Lobicilik
• Önemli Sanayi Önceliklerini Hedefleme
• Maliyetleri Düşürmek
• İletişim Kampanyaları
• Eğitim ve Diğer Hizmetler

IATA BELİRLEDİĞİ KODLAR

• Hava yolu Kodları
• Havaalanı Kodları
• Uçuş Sınıfı Kodları
• Bilet Ücreti Kodları

Hükümetler artan rekabet ortamında daha etkin ve verimli çalışabilmeleri için havayoluyla taşıyıcılarının özelleştirilmesini desteklemektedirler. ABD, havacılığın gelişmesini 1987’de ki serbestleştirme hareketine borçludur. Türkiye, kıtalararası kavşak noktasında bulunması yönüyle, Uluslararası hava taşımacılığında önemli ve stratejik bir yere sahiptir. Osmanlı döneminde askeri alanda ve sınırlı olarak başlamıştır.

Trablusgarp Savaşı‘nda (1911-1912) İtalyanların hava saldırısına uğradıktan sonra, askeri havacılık alanında ilk çalışmalar başlatılmıştır. Türk Hava Kurumu (THK) Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra, 16 Şubat 1925’te Mustafa Kemal Atatürk’ün emirleriyle “Türk Tayyare Cemiyeti“ adıyla kurulmuştur. 1935’te alınan kongre kararı ile adı Türk Hava Kurumu olan cemiyetin kuruluş amaçları da bizzat;

• Türkiye’de havacılık sanayisini kurmak,
• Havacılığın askeri, sivil, sportif ve turistik havacılığın gelişmesini sağlamak,
• Havacılık faaliyet için gerekli araç ve gereçleri hazırlamaktır.

2920 SAYILI TÜRK SİVİL HAVACILIK KANUNU

14.10.1983 Resmî Gazete’de yürürlüğe girmiştir. 26. Maddesi uyarınca zorunludur;

1. SHGM tarafından yürürlüğe konulan düzenlemeleri takip etmek.
2. Genel Müdürlüğün verdiği talimatlara uymak.
3. Genel Müdürlük yetkililerince talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi vermek istenen ekipmana her zaman erişebilmelerini sağlamak.

2920 TSHK BÖLÜM BAŞLIKLARI

• Türk Hava Egemenliği Hükümleri
• Sivil Hava Aracı Kazaları
• Ticari Hava İşletmeleri
• Havaalanları ve Tesisleri

HAVA ÜLKESİ

Bir ülkenin veya sınırları belli bir kara, iç su veya karasuları kapsamında yer alan deniz parçasının üzerinde kalan hava tabakası olarak tanımlanabilir.

HAVA SAHASI

Bir ülkenin egemenliği altında bulunan tüm kara suları ve kara toprakları üzerindeki hava bölgesidir. Havalimanı ve Hava sahası arasındaki fark; tesisin uluslararası hava trafiğine uygun olup olmamasıdır.

HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ

Hava trafiğinin emniyetli, düzenli, hızlı bir şekilde akışını sağlayan meslek grubuna denir.

HAVACILIKTA ULUSLARARASI YASAL DÜZENLEMELER

ŞİKAGO KONVANSİYONU

1944 yılında toplanan Chicago Konferansı’nın bir sonucudur. Chicago Konferansı’nın sonunda hazırlanan Konvansiyonu’n imzalanmasında sürekli gecikmeler yaşandığı için geçici bir anlaşma imzalanmıştır. Dokümanın imzalanmasını takiben Geçici (Provisional) Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (PICAO – International Civil Aviation Organization) kurulmuştur. PICAO, 1945’den 1947’ye geçerli kalmış ve Mart 1947’de konvansiyonu geçerli kılan 26’ncı imzanın da atılmasıyla Nisan 1947’de ŞİKAGO KONVANSİYONU resmen yürürlüğe girmiştir. Böylece Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü kurulmuştur. ŞİKAGO KONVANSİYONU 7 Aralık 1944 tarihli orijinal versiyonundan sonra 1956, 1959, 1963,1969,1975,1980,1997 ve 2000 yıllarında toplam 8 kere güncellenmiştir. Dokümanın orijinal imzalı kısmı Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivi’nde saklanmaktadır.

VARŞOVA KONVANSİYONU

Havacılık gelişim sürecinde ortaya atılan ilk uluslararası nitelikteki hukuk sistemi olarak karşımıza çıkıyor. “Hava yolu ile yapılan Uluslararası Taşımalara İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Sözleşme“ olan konvansiyon 12 Ekim 1929 tarihinde Varşova’da imzalanmış olup , 13 Şubat 1933’te yürürlüğe girmiştir.

VARŞOVA KONVANSİYONU GEREKLİ KOŞULLAR

• Taşımanın bir hava aracı ile yapılması
• Yolcu/ bagaj ya da Eşya (yük) taşımasının söz konusu olması
• Ücret
• Uluslararası Taşıma

VARŞOVA KONVANSİYONU ‘NDA GERÇEKLEŞTİRİLEN DEĞİŞİKLİK

• 1966 Montreal Intercarrier Agreement
• 1971 Guatemala City Protokolü
• 1975 Montreal Protokolleri

HAVA YOLU TAŞIMACILIĞINDA KARGO TÜRLERİ

• Genel Kargolar
• Özel Kargolar
• Tehlikeli Maddeler

GENEL KARGOLAR

Özel bir depolama veya hizmet gerektirmeyen, kuru ve temiz kargoya genel kargo denir. Örnek: Tekstil Taşımacılığı.

ÖZEL KARGOLAR

Taşıma ve depolama sürecinde özel işlem gerektiren kargolardır. Özel kargolar:

• Canlı hayvanlar
• Bozulabilir Gıda Maddeleri
• Islak Kargolar
• Ağır Kargolar
• Kıymetli Kargolar
• Diplomatik Kargolar
• Diğer Özel Kargolar

CANLI HAYVANLAR

Taşınacak hayvan kafesinin “IATA Canlı Hayvan Düzenlemeleri“ ne uygun olarak hazırlanır. Kafesin üzerine sırasıyla:

• Canlı hayvan etiketi,
• Konumlandırma etiketi,
• Sıcaklık uyarı etiketi,
• Varsa besleme talimatı yapıştırılır.

IATA Canlı Hayvan düzenlemelerine göre GÖNDERİCİ

• Canlı hayvan sertifikası düzenler.
• İhracat/ ithalat izin belgesini ve Sağlık sertifikasını temin eder.

BOZULABİLİR BİTKİ VE GIDA MADDELERİ

Bu türdeki kargolar yükseklik ısı ve basınç gibi değişiklikler veya gecikme sonucunda bozulabilecek ve çürüyebilecek kargolardır. Çok önemli kargo olarak işlem görürler.

• Çiçek,
• Meyve ve sebzeler,
• Yumurta,
• Yenilebilen maddeler,
• Taze balık – donmuş balık,
• Etler bu tür kargo grubuna girer.

ISLAK KARGOLAR

IATA tehlikeli madde grubuna girmeyen ancak sıvı üretebilen kargolardır. Şu geçirmez kaplara konulmuş sıvılar, buz küpleri, paketlenmiş balıklar, kabuklu su ürünleri, ham deri ve canlı hayvanlar, taze et, dondurulmuş tüm besinler, ıslatılmış taze çiçek ve sebzeler, yumuşak meyveler ile gerisinde ıslaklık ve nem bırakan bütün maddeler ıslak kargo grubuna girerler. En fazla istif adedine göre üst üste istiflenmelidir. Kargonun gideceği ülkede bu kargo için herhangi bir kısıtlama olup olmadığı kontrol edilmelidir. Taşıyıcının bu kargo için herhangi bir kısıtlamasının olup olmadığı kontrol edilmelidir. Konulduğu kaplar “su sızdırmaz konteyner “ olmalı. Kargo üzerine “ This Way Up“ etiketi konulmalıdır. Karışık yükler içerisinde “ıslak kargo “ sınıfına giren yük varsa kabul edilmemelidir.

AĞIR KARGOLAR

Parça başı ağırlığı 150 kilogramı aşan kargolar “Ağır Kargo“ olarak nitelendirilir. Açıkta gönderilen makine aksamı, otomobil, uçak motoru, borular, kablo makaraları bu gruba giren kargolardır.

KIYMETLİ KARGOLAR

Bir kilogramının değeri 1.000 USD ve üzerinde olan kargolar ile ismen tanımları yapılmış altın, elmas, platin, yasal para ve hisse senetleri gibi kıymetler ile talimat mektubu ekindeki diplomatik postalar “kıymetli kargo“ olarak değerlendirilir.

DİPLOMATİK KARGO

Hükümetler veya hükümetlerin yabancı ülkedeki temsilcileri arasında taşınan kargolar “diplomatik kargo“ olarak adlandırılır.

DİĞER ÖZEL KARGOLAR

Kaybolma riski yüksek kargolar;

Cenaze taşınması, kırılabilir kargolar, basım malzemesi ve canlı organlar bu gruba dahildir. Hırsızlık ve çalınma tehlikesi yüksek olan kargolar da bu gruba girer. Kol saatleri, bozuk madenî paralar, hayati öneme sahip ilaçlar, tabanca ve tüfekler sayılabilir.

TEHLİKELİ MADDELER

Zehirli, patlayıcı veya alev alabilen maddeler: bu maddeleri ihtiva eden bazı cihazların içinde de bulunabilen zehirli, çözücü veya yoğunlaştırıcı madde içeren makine kısımları; cıva doldurulmuş bölümleri bulunan ölçüm cihazları gibi maddelerdir. Özelliklerinden dolayı uçak, yolcu ve diğer gönderilen güvenliğini tehdit eden kargolardır ve çok sıkı denetim altındadır. Tehlikeli maddelerin hava yolu ile nakliyesinde sadece özel durumlar ve belirli şartlar altında izin verilir. Hava yoluyla taşınmaya uygun olmayanlar taşıma sürecinden tamamen çıkarılırlar.

KAYNAKÇA

• https://www.wikipedia.org/
• https://www.iata.org/
• https://akademi.thy.com/iataegitimleri.aspx
• http://www.megep.meb.gov.tr/?page=moduller
• https://auzef.istanbul.edu.tr/tr/content/ogrenci-sistemleri/sistemler

Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!