Merhaba arkadaşlar, bu ayki yazımda sizlere lojistiğin en önemli merkezlerinden olan limanlar hakkında ayrıntılı bilgiler vereceğim. Hali hazırda benim de çalıştığım bir merkez olan liman deniz ulaşımında olmazsa olmazlardan biridir. Kötü hava şartlarından korunmaktan ziyade lojistikte liman yüklerin bir taşıma modundan diğerine geçişte başrolü oynamaktadır. Sözlük anlamı olarak liman; gemilerin yük almalarına ya da yük boşaltmalarına, yolcu indirip bindirmelerine uygun kuruluşları bulunan, barınmalarına yarayan doğal ya da yapay sığınak olarak belirtilmektedir. Fakat biz bu yazıda liman hakkında daha ayrıntılı bilgiler bulup, limanın misafirlerinden olan konteynerlerin terminal içi lojistik akışı, gemi yükleme ve boşaltma sürecini, deniz yönlü ve kara yönlü operasyonları, kara yönlü operasyonları destekleyen operasyonları, konteynerın ihraç, ithal ve ihraç süreçlerini ve limandaki diğer operasyonları yalın bir şekilde yazmaya çalışacağım.
Konteyner 1960’lı yıllardan itibaren bir taşıma kabı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bunun yüzden limanlar doğru ürünü doğru yere doğru zamanda doğru şekilde ulaştırmak için lojistikte başrol oynamaktadır. Ama asıl önemli olan yük tipine göre terminalleşmedir. Buna göre kuru yük, sıvı yük, yolcu ve konteyner terminalleri oluşmuştur. Bu yazıda konteyner terminallerinden bahsedeceğiz.
Konteyner hakkında bilgiler verecek olursak yazıda da çok göreceğiniz TEU kelimesi; açıklayacak olursak 1 TEU 20 feet’lik bir konteynerı ifade eder ve 34 metreküplük hacme sahiptir. Dünyada her 4-7 yıl arasında elleçlenen konteyner sayısı ikiye katlanmaktadır. Bu artış sebebiyle terminaller kendilerini yazılımsal ve fiziki olarak geliştirmek zorunda kalmaktadır. Çünkü liman içindeki oluşacak bir aksama geminin rıhtımda kalma süresini uzatacak, masrafları arttıracak, yük zamanında limandan çıkarılmayacak ve tüm paydaşlar zarara uğrayacaktır.
Liman işlevleri genel olarak 6 başlık altında toplanmıştır. Bunları açıklayalım;
1. DEPOLAMA: Konteynerın liman içinde ithalat, ihracat, transit ve boş olarak geçici olarak depolanmasıdır.
2. ELLEÇLEME: Doğru malzemeyi, doğru yere, doğru miktarda, doğru koşullarda, doğru sıklıkla, doğru yönlendirerek, doğru zamanda, doğru yöntem kullanımı ile doğru maliyetle sağlama işidir.
3. KONSOLİDASYON: Parça eşyanın CFS sahasında gidiş noktalarına göre konteyner içine yerleştirilmesidir.
4. DEKONSOLİDASYON: Tahliye edilen parsiyel konteyner içindeki farklı yüklerin alıcılarına teslim edilmesi için CFS sahasında boşaltılmasıdır.
5. ÇAPRAZ DAĞITIM (CROSSDOCKING): Önceki yazıdalarda anlatıldığı gibi konteyner ve içindeki malın nakliyecilik ve Milk Run ile taşıma işidir.
6. KATMA DEĞER YARATICI LOJİSTİK HİZMETLER: CFS ‘ye gelen küçük miktarda yüklerin zaman, biçim ve yer ertelemeleri ile gruplandırılması, paketleme ve ambalajlama uygulamalarını kapsar.
Yukarıda dikkatinizi çeken CFS kelimesinin anlamı Container Freight Station’dır. Yani limanda bulunan CFS sahalası; konteynerın içinin yüklenip boşaltılmasının yapıldığı sahalara verilen addır.
Aşağıda liman içi operasyonların tamamını gösteren bir çizim görüyorsunuz. Şimdi size çok karışık gibi görünse de, biz bu resmi olabildiğince mikro şekilde inceleyip parçalara ayıracağız.
Bu çizim Terminal içi lojistik akışının tamamını gösterir. Konteynerın elleçlenmesi, depolanması, iç ve dış boşaltma süreçlerini aynı şekilde iç ve dış dolum süreçleri, gemiye kabulünü göstermektedir.
Aşağıdaki çizimde ise limana rıhtıma yanaşan geminin yükleme ve boşaltma sürecini göstermektedir.
Şekilde yanaşan gemi köprü vinç yardımıyla gemiye yükleme/tahliye sürecini anlatmaktadır. Devamında ise yüklenen/tahliyesi yapılan konteynerın saha operasyonları yapılmaktadır. Konteynerın saha operasyonlarını kara yönlü ve deniz yönlü operasyonlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. (BU AÇIKLAMALARI OKURKEN BİR YANDAN ŞEKİLDE TAKİP ETMENİZ ANLAMANIZI KOLAYLAŞTIRACAKTIR)
1. DENİZ YÖNLÜ OPERASYONLAR: Bu operasyon gemi ile apron arasındaki konteyner elleçlemelerini kapsamaktadır. Rıhtımdaki geminin ambar kapaklarının aprona indirilmesi de buna dahildir. Geminin yetişilemeyecek konteynerlar için shifting yapması da deniz yönlü operasyon olarak değerlendirilir.
2. KARA YÖNLÜ OPERASYONLAR: Bunlar deniz yönlü operasyonların devamı olmakla birlikte konteyner rıhtıma indikten sonraki depolama sahasına taşınması ve depolama kapsamında elleçlenmesi işlemlerini kapsar. Tabiki buna konteynerın taşıyıcı firma tarafından alınması ve alıcıya teslimi de dahildir.
Kara yönlü operasyonları ayrıntılı bir çizimle bakacak olursak;
B1 rıhtım ile depolama sahası arasında konteynerın ekipmanlar ile taşınması ve depolanması operasyonlarını içerir.
B2 ve B3 B1 işlemi B2 ve B3 olarak ikiye ayrılır. B2 operasyonu sadece konteynerın taşınmasını içerirken B3 operasyonu ise, hem taşıma hem elleçlemeyi içerir.
B4 depolanan konteynerın alıcıya teslimi için nakli ya da kara yönlü gelen ve teslim alınan konteynerın depolama sahasına nakli veya istifini içerir.
B5 depolanan konteynerın alıcıya kapıdan teslimi ya da kara yönlü gelen konteynerın kapıdan alımını kapsamaktadır.
NOT: Uygulamada nadiren görülse de gemiden tahliye edilen konteynerın doğrudan kapıya alıcıya teslimi ya da gemiye yüklenmek için terminale gelen ve kapıdan teslim alınan konteynerın doğrudan rıhtıma nakli de mümkündür.
3. KARA YÖNLÜ DESTEKLEYİCİ OPERASYONLAR: Dolu konteynerın depolama sahası ve CFS arasındaki hareketleridir.
C1 konteynerın depolama sahasından CFS’ye taşınmasıdır.
C2 CFS’de doldurulan konteynerın depolama sahasına naklidir.
4. DİĞER OPERASYONLAR: Boş konteynerın, boş konteyner depolama sahasında depolanması ya da boş konteyner sahasından konteynerın alınması, zarar gören konteynerın bakım-onarım sahasına nakli, gümrük ve karantina işlemleri için nakil ve teslim işlemlerini içerir.
D1 yukarıda bahsedilen işlemler için konteynerın depolama sahasından alınıp getirilmesidir.
D2 bahsedilen işlemler tamamlandıktan sonra konteynerın teslim işlemlerini içerir.
Yukarıda verdiğim bilgiler ışığında limanlarda konteyner iş akışları gemi operasyonları, terminal içi taşıma, CFS boş/dolu konteyner istiflemesinden oluşur.
Şimdi konuyu aşağıda biraz daha netleştirelim. Süreçleri sınıflandırmaya devam edecek olursak sınıflandırmada ihraç konteyner içinin limanda doldurulması iç dolum, liman sahası dışında(fabrika, dağıtım merkezi, lojistik merkez, konteyner deposu) doldurulması dış dolum olarak adlandırılır. Aynı şekilde ithal konteynerın limanda boşaltılması iç boşaltım, liman sahası dışında boşaltılması dış boşaltım olarak adandırılır.
Fabrika ya da depodaki ürün terminalden ya da konteyner deposundan gelen boş konteynera liman dışında dolum yapılmasından sonra liman kapısında gerekli kayıtlar yapıldıktan sonra (konteyner no, gemi adı, tahliye limanı, ağırlık, gemi hattı, ticari bilgiler vb) depolanıp ardından gemiye yüklenir ya da doğrudan gemiye gönderilir.
Fabrika ya da depodan CFS sahasına getirilen ürün burda boş konteynera yüklenmekte, daha sonra depolanmakta ardından gemiye yüklenmekte ya da doğrudan gemiye gönderilmektedir.
Gemiden tahliye edilen konteyner önce konteyner depolama sahasına depolandıktan sonra ardından gerekli işlemler yapıldıktan sonra kapıdan çıkmakta ya da doğrudan terminalden çıkarak fabrika ya da depoda konteyner tahliye edilmektedir.
Gemiden tahliye edilen konteyner önce depolama sahasında depolanmakta ardından CFS sahasına götürülmekte ya da doğrudan CFS sahasında konteyner içi tahliye edilmektedir. Boşaltılan konteyner limanda boş konteyner sahasında istiflenmektedir.
Gemiden tahliye edilen transit konteyner transit konteyner depolama sahasında depolanmakta, ilgili gemi geldiğinde tekrar gemiye yüklenmektedir.
Konteyner sınıflandırmasında yükleme-tahliye-transit konteynerlerin terminal içerisinde olası hareketleri şu şekildedir.
A) İhraç Konteyner Hareket Olasılıkları;
1. CFS + Gemi (iç dolum): Konteynerin CFS’de doldurulması ve terminal sahasında depolanmadan gemiye transferidir.
2. CFS + Depolama + Gemi (iç dolum): Konteynerin CFS’de doldurulması, depolanması ve gemiye transferidir.
3. Kapı + Depolama + Gemi (liman dışı dolum): Dış dolum yapılan konteynerin terminal sahasında depolanması ve gemiye transferidir.
4. Kapı + Gemi (liman dışı dolum): Dış dolum yapılan konteynerin ve terminal sahasında depolanmadan gemiye transferidir.
B) İthalat Konteyner Hareket Olasılıkları;
5. Gemi + CFS + Boş Konteyner Deposu (liman içi boşaltım): Gemiden tahliye edilen konteynerin CFS’de içinin boşaltılması ve boş konteyner sahasında stoklanmasıdır.
6. Gemi + Depolama + CFS + Boş Konteyner Deposu (liman içi boşaltım): Gemiden tahliye edilen konteynerin depolama sahasında bir süre bekletildikten sonra CFS’de içinin boşaltılması ve boş konteyner sahasında stoklanmasıdır.
7. Gemi + Depolama + Kapı (liman dışı boşaltım): Gemiden tahliye edilen konteynerin depolama sahasında bir süre depolanması ve doğrudan dış boşaltım yapılmak üzere terminal sahasından çıkarılmasıdır.
8. Gemi + Kapı (liman dışı boşaltım): Gemiden tahliye edilen konteynerin terminal sahası içinde herhangi bir işleme tabi tutmadan doğrudan terminal sahasından çıkarılmasıdır.
C) Transit Konteyner Hareket Olasılıkları;
9. Gemi + Gemi (aktarma gemisi hali hazırda bekliyor ise): Ana ya da besleme gemisinden tahliye edilen konteynerin terminal sahasında depolanmadan doğrudan rıhtımdaki diğer ana ya da besleme gemisine yüklenmesi işlemidir.
10. Gemi + Transit Depolama + Gemi: Ana ya da besleme gemisinden tahliye edilen konteynerin terminal sahasında öncelikle depolanarak zamanı geldiğinde diğer ana ya da besleme gemisine yüklenmesi işlemidir.
Limanlar yukarıda anlattığım tüm bu operasyonlar için en kısa zamanda ve en verimli şekilde tamamlanması konusunda baskı altındadır. Bu nedenle birçok liman işletmesi rekabetçi piyasada varlığını sürdürebilmek, hizmetlerini verimli bir şekilde sunarak müşteri memnuniyetine ulaşmak için gayret göstermektedir. Çünkü bir limanda oluşacak aksama geminin uğrayacağı tüm limanlarda gecikmelere sebep olmaktadır. Konteyner yüküne hizmet veren konteyner terminalleri her geçen gün önemini arttırmaktadır..
Bugünkü yazımda liman içi lojistik akışından bahsetmeye çalıştım. Yararlandığım kaynaklar aşağıda yazmaktadır. Umarım faydalı olmuştur. Okuduğunuz için teşekkürler.
KAYNAKLAR
KONTEYNER TERMİNALLERİNDE LOJİSTİK SÜREÇLERİN OPTİMİZASYONU / DR. SONER ESMER
Instagram Hesabımızı da takip edebilirsiniz!
No responses yet