Liman İnovasyonları ve Bilgi Sistemleri

Dünyada yaşanan teknolojik gelişim ve değişimler, tedarik zinciri ve lojistiğin de hızlandırılması adına limanların da teknolojik gelişmelerle çalışmasına olanak sağlamıştır. Otomasyon tabanlı insansız terminaller, bilgi teknolojileri yenilikleri liman sistemine uyarlanarak işletilmekte, süreç yenilikleri operasyonel optimizasyon ile hayata geçirilmekte, temel liman hizmetlerine ek olarak entegre katma değerli lojistik hizmetleri sunulmaktadır. Deniz yolu taşımacılığının en önemli konulardan biri olan çevresel sürdürülebilirliği sağlamak, hem operasyonların hem de liman organizasyonlarının yenilenebilir enerji kullanmakta, atık yönetimi, hava, su ve gürültü kirliliğinin azaltılması gibi konularda inovasyonlar uygulanmaktadır, organizasyonel işlevlerde ve organizasyonlarda artan rekabete uyum sağlamak için, pazarlama faaliyetlerinde yenilikçi sistemler kullanılmaya çalışılmaktadır.

İNOVASYON ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

EKİPMAN (ALTYAPI) TEKNOLOJİLERİNDE İNOVASYON

Limanlar, küreselleşmeye eşlik eden deniz taşımacılığı ve lojistik zincirlerinin yapısal ve teknolojik gelişiminde önemli noktalardır. Limanda bulunan bir gemide otomasyona dayalı eş zamanlı her iki tarafına da aynı şekilde ve ağırlıkta  yükleme ve boşaltmaya izin veren vinçli rıhtımlar, insansız terminaller, gelişmiş vinç ve vinç tasarımları, otomatik istifleme vinçleri, kendinden tahrikli insansız araçlar (AGV) gibi uygulamalar örnek gösterilebilir. Limanda çevresel etkiyi azaltmak ve çevresel sürdürülebilirliği sağlamak için bu tarz yenilikçi uygulamalar uygulanmaktadır.

SOSYAL İNOVASYON

Limanlarda uygulanan sosyal inovasyonlar, limanlardaki işleyişin ve çalışanların refahını arttırmak için uygulanır. Çalışanların kendilerini iş ve sosyal hayatta geliştirebilmesi için verilen eğitimler, imkanlar, sosyal aktivitelerden oluşmaktadır.

SÜREÇ İNOVASYONLARI

Limanlarda gerçekleşen operasyonlarda kullanılan araç ve ekipmanlarda değişimlerin yapılması, liman girişlerinde kullanılan karayolu taşıma araçlarının belgelendirilmesi ve demiryolunda kullanılan hizmetlerin paylaşılması bu sürece örnek gösterilebilir.

EKOLOJİK İNOVASYONLAR

Liman ekipman (altyapı) teknolojileri ile aynı anda da değerlendirilebilir. Limandayken gemilere güç sağlayan kıyı güç sistemleri (Cold Ironing), elektrikli işleme ekipmanları ve karbon emisyonlarını azaltmak için kullanılan kara araçları Düşük sülfürlü yakıtı kullanan gemiler için tarife indirimi, Greenport ve Yeşil Teknoloji Programı , rüzgar enerjisi, dalga gücü, güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı bu uygulamaya bir örnektir.

ÖRGÜTSEL İNOVASYONLAR

Limanların organizasyon yapısının değiştirilmesi, yeni iş prosedürlerinin getirilmesi ve organizasyon içinde bilgi paylaşımının kolaylaştırılması gibi liman organizasyonundaki yenilikleri içerir.

PAZARLAMA İNOVASYONU

Limanın tanıtımı ve geliştirilmesi için yapılan pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi için uygulanan inovasyonlardır.

LİMAN BİLGİ SİSTEMLERİ NELERDİR?

LİMAN YÖNETİM BİLGİ SİSTEMİ (LYBS)

Bu yönetim sistemi esas olarak raporlama, yetkilendirme ve bilgi sorgulama işlevlerini sağlamak için kullanılır. Bu sistem ile yapılan işlemler; liman hizmetler için faturalama, elektronik ödeme transferleri, çalışan kayıtları, mali tablolar, liman vergisi hazırlama ve trafik istatistikleri, liman-müşteri işlemleri, liman düzenlemeleri, navlun rezervasyon bilgileri, kuyruk listesi, konşimento, gümrük, sağlık belgeler vb. belge düzenlemesi yapılmaktadır.

LİMAN TOPLULUĞU BİLGİ SİSTEMİ (LTBS)

Liman topluluğu, limanlarla ilişkili özel sektör ve kamu kurumlarını içermektedir . Liman Topluluğu Bilgi Sistemi “Özel Paylaşılan erişim ve paylaşım için halka açık ve ulaşım modları arasında bilgi alışverişine ve koordinasyona izin veren tek moddur. Bir “elektronik platform” olarak tanımlanabilir. LTBS aracılığıyla yapılan işlemler. Taraflar arasındaki elektronik veriler takas, gümrükleme, kargo elleçleme, kargo gemisi durumu, takip ve takip sistemler, istatistik ve belge depolama, e-ticaret, liman müşteri hizmetlerinin takibi için kullanılır. Dünya çapındaki büyük limanlar tarafından kullanılan liman topluluğu bilgi sistemlerine örnekler: Le Havre: ADEMAR, New York and New Jersey: FIRST, Rotterdam-Amsterdam: PortBase, Hamburg: DAKOSY, Antwerp: Seagha, Singapur: Portnet, TradeXchange, ; Hong Kong: Tradelink; Busan: Port-MIS

TERMİNAL İŞLETİM SİSTEMİ (TİS)

Konteyner terminallerinin kurulumu, yükleme alanlarının planlanması, tahsisi, iş ekipmanı ve operatörlerin yerleşimi, yük optimizasyonu ve sürdürülebilirlik için kullanılan bilgi sistemleridir. Terminal işletim sisteminin işlevleri ise şu şekilde sıralanabilir: rıhtımlar, terminal alanları, yükleme ve boşaltma planları, yükleme ve boşaltma, alan, kapı operasyonu, çevre yönetimi, güvenlik, mesleki eğitim, depolama, bakım onarım olarak sıralanabilir.

DÜNYADAKİ LİMANLARIN KULLANDIKLARI BİLGİ SİSTEMLERİ

HONG KONG LİMANI

Hong Kong Dış Hatlar Terminali’nde (HIT) kullanılan terminal operasyonları BETA TUXEDO sistemli özel bir yazılımdır. HIT‘nin ödüllü terminali Yönetim sistemi, Yüksek Verimlilik Programı (3P) olarak adlandırılır ve HIT’in işi olan depo ihtiyaçlarını karşılar ve depolama işlemlerini kolaylaştırır. Gemi planlama ve depo planlama sistemleri gibi gerekli tüm bilgiler önceden planlanmış süreçlerin analizi için terminale gönderilir. Operasyonlar için gerekli bilgiler, yani konteyner hareketi ve envanter kontrolü sistemdeki bilgiler ile değiştirilir. Vinç operatörü, aracı yükledikten sonra aracın giriş çıkışlarını kontrol eder. Sisteme erişim sağlamak için kimlik kartı ile sisteme bir mesaj gönderir. Her birim birbiriyle işbirliği yaparak iletişimi sağlar. 3P sistem tabanlı PIONEER sistemi, terminal operatörlerine özgüdür operasyonlarını otomatikleştirerek ve yüksek verimlilik sağlayarak müşterileri memnuniyetin yüksek olmasını hedefler. Ayrıca depo yönetimi, nakliye, mavnalar içinde çözüm olanağı sağlar sadece terminal ve BT için çözüm üretmez.  Araç işlemleri için Terminal İşletim Sistemi (TOS) fonksiyonları kullanılır, liman operasyonları, depolama ve operasyonlar ve fatura yönetimi için de bu sistem kullanılmaktadır.

HAMBURG LİMANI

Hamburg Limanı, Avrupa’nın en modern limanlarından biridir. Container Terminal Alternwerder (CTA) adı verilen bir sistemle günün her saati alım satımı yapılabilir. İnsansız otomatik araçların, yarı otomatik konteyner kamyonlarının yönetimi bu yarı otomatik konteyner vinçlerinden yükleme için kullanılır. Limanda 14 adet ünite bulunmaktadır. Stokta 2 adet yarı otomatik ayaklı vinç bulunmaktadır ve bu vinçler bloktan bloğa atlarken çok etkilidirler. Yükleme ve boşaltmayı sağlamak için kullanılır. Böylece zaman kaybı en aza indirilir. Sistem, Konteyner Limanı Bilgi Sistemi (CTIS) adı verilen bir yazılımla donatılmıştır. Kontrollüdür. Sistem gerçek zamanlı verileri görüntüler ve EDI’yi destekler. İkisinden biri kapsayıcı verileri zaten bildirilmişse, manuel girişleri 0’a düşürür. Ek olarak, Windows tabanlı grafik kullanıcıları ve kapsayıcı depolama yönetimini sağlamaktadır. Malzeme ve kaynakların verimli kullanımını sağlar. CTI modüller aşağıda listelenmiştir.

• Raporlama Jeneratörü
• Depolama Planlaması
• CFS Konteyner Dolum İstasyonu
• EDI
• Kapı ve Araç Takibi
• Faturalama
• Telekomünikasyon Aygıt ve Sistemleri
• RFID Terminalleri
• Gümrük Erişimi
• İnternet
• Gemi Arama ve Rıhtım Planlaması
• Gemi İstifleme Planı

ROTTERDAM LİMANI

Rotterdam Limanı, Avrupa’nın en modern limanlarından biridir. ECT’nin insansız AVG’si ile konteynerler iskeleden limanlara ve depolara taşınır ve vinçler ile insan gücü gerektirmeden ve zamandan tasarruf edilerek taşınır. www.portofrotterdam.com adresinden erişim noktalarına tek noktadan port bilgisi gönderilir. Site üzerinden e-ticaret de yapabilen firmaların adreslerinin de bilgisi bulunmaktadır. Birçok sistem uygulamasında mevcuttur. Rotterdam programı, hızlı ve güvenilir bir web platformu sağlar ve hızlı bir şekilde elektronik mesaj alışverişi yapmaya çalışır. Küçük işletmeler EDI’den yararlanabilir.

SİNGAPUR LİMANI

Lojistik ve nakliyede önemli olan Singapur’un limanı Singapur’un PSA Liman Otoritesi, dünyadaki teknolojik olarak en gelişmiş limanlardan biridir ve bilgi sisteminin verimliliğinde kilit noktadır. Singapur Limanı Bilgi Sistemi 3 bölüme ayrılabilir, ilk bölümde ana faaliyetler buna göre CITOS adı verilen bir program aracılığıyla yönetilir. İkinci bölümde, PSA personeline özel operasyonel, koordinasyon ve yönetim kontrolleri sunulmaktadır. Üçüncü bölümde özel yazılım olan PORTNET kullanılmaktadır. CITOS, Bilgisayarla Tümleşik Terminal Bilgi Sistemi olarak bilinir ve limanlarda hassas zaman kontrolü konusunda uzmanlaşmıştır. Ayrıca, konteyner terminallerinde bilgi kontrolü, planlama gereksinimlerinin desteklenmesi (liman planlaması, gemi planlaması, demiryolu planlaması, kaynak temini, rıhtım tayini), rıhtım operasyonları ile ilgili hareketlerin gözden geçirilmesi, kapı operasyonlarının izlenmesi, kontrol yoluyla doğru zamanda rıhtım operasyonlarının oluşturulmasını sağlar. Bilgi sistemleri ve altyapısındaki yenilikler, Singapur Limanı’nın işleyişini olumlu etkilemiş ve etkinliğini sağlamıştır. Gemi örneği olarak 25 Nisan 2000’de (1 saatte 243 konteyner) dünya yükleme ve boşaltma rekoru kırılmıştır, ancak bu ve benzeri başarıların tek sebebi iyi bilgi sistemleri değildir. Ayrıca, devlet teşvikleri ve iyi yönetim şekli buna olanak sağlamaktadır.

BUSAN LİMANI

Busan Limanı, Kore’nin en büyük limanıdır ve güneydoğuda yer almaktadır. Liman tesisleri Busan Liman Başkanlığı (BPA) tarafından sağlanmakla birlikte, konteyner terminalleri farklı şirketler tarafından işletilmektedir. Port-Mis’ten BPA faydalanmaktadır. Busan Bölgesel Balıkçılık ve Denizcilik Bürosu tarafından kurulmuştur ve limanın operasyonlarını yönetmektedir. Öte yandan mobil terminaller, işletim sistemleri, terminaller farklı şirketler tarafından işletilmeye başladığından beri değişmeye başlamıştır. Örneğin: Kore HUTCHINSON Terminal Co. Ltd. limanlar, depolar, gemiler, satışlar ve ilgili faaliyetler dahil işleyişleri yönetmektedir. Ayrıca her üye için personel yönetimi, finansal sistem, ekipman bakım ve onarımı, web sitesi ve hizmetler için bir e-posta sistemi modülleri de vardır. EDI ve iletişim, KL-NET adı verilen özel bir ağ sistemi yaratmıştır. KL-NET, online iş başvurusu ve hizmet gereksinimleri için B2G çözümleri sunar, liman tesisi kayıt hizmetleri, özel gümrük belgeleri, gemiler ve çalışanlar için göçmenlik başvuruları, demiryolu taşımacılığı ve finans modülleri sunar. Elektronik vergi faturaları için B2B çözümlerini de destekler.

TÜRKİYE LİMANLARINDA KULLANILAN LİMAN BİLGİ SİSTEMLERİ

TCDD, 1985 yılında konteyner terminallerini kurmuş ve dünya çapındaki konteyner taşımacılığına uyum sağlamaya başlamıştır. Konteyner trafiğinin yoğun olduğu limanlar ise Mersin, İzmir ve Haydarpaşa limanlarıdır. Bu portallarda IT desteği sağlandığı için TCDD, DELİMTEL olarak kısaltabileceğimiz Liman Hizmeti Telekomünikasyon Projesi adında bir proje oluşturmuştur. Aynı zamanda Avrupa Birliği MEDITEL adlı bir proje oluşturdu. Bu projenin amacı, Karadeniz’deki limanlarda karşılaşılan güçlükleri azaltmaktır. Bu programda Marsilya’nın onaylı limanı üzerinden ESCALE adlı bir yazılım kullanılmıştır. TCDD 1991 yılında bu projeye dahil oldu. Pilot bölge olarak Haydarpaşa limanı seçilmiştir. Anlaşmalara dayanarak, Avrupa Birliği, PMA tarafından tazmin edilmek üzere yazılım ve ilgili donanım için 20.000 $ finanse etmiştir. Liman yetkilileri yazılım ve donanımları kontrol ederek Haydarpaşa’nın uygun bir liman olduğunu belirlediler ancak Fransız makamları Portala uygulanacak ESCALE programı değişiklikleri ile altyapı ve yönetimde yapılan değişiklikleri zamanında tamamlayamadılar. Sorunu daha iyi çözdüğü için bunun yerine ikinci ESCALE paketi önerilir, ancak bu Paket sistemle eşleşmemiştir. Fransız ve AB makamları ile yapılan müzakereler sonuç vermedi ve proje durduruldu. Bu nedenle 1995 yılında liman için başka bir program geliştirilmesinin daha uygun olacağına karar verildi. TCDD Grup, 4 yıl sonra orijinal projede eksik olan DELİMTEL ve MEDİTEL projelerine kargo hizmetlerini de ekleyerek liman işletmeciliği projelerinin bilgisayarlı gözetimi adını verdiği yeni programı hayata geçirdi. İzmir limanında 1995 UNIX sisteminde C++ programlama dili kullanılarak yeni bir proje geliştirildi. Pilot aşamadan sonra bu proje İzmir limanında devreye alındı. Ancak, gerçek zamanlı çalışmayla ilgili sorunlar nedeniyle program 1999’da terk edildi. Günümüzde en basit işlemler kağıt üzerinde yapılmaktadır. Liman hizmetleri ile ilgili tüm sorgulamalar faks ile yapılmakta olup, liman operasyonları ve liman planlaması kağıt üzerinde yapılmaktadır. 2000 yılı başlarında ise TCDD, daha etkin terminal ve liman işletmeciliği hizmeti verebilmek için bir teknik heyet kurarak tam otomatik terminali işletmeye başlamış, 2005 yılında ise Haydarpaşa dışındaki limanlarda özelleştirmeye başlanmıştır. Bu da projenin durdurulmasına neden olmuştur.

LİMANLARDA KULLANILAN YARDIMCI TEKNOLOJİLER NELERDİR?

BARKOD VE RADYO FREKANS TANIMLAYICILAR (RFID)

RFID, İngilizce Radio Frequency Identification kelimesinin baş harflerinden oluşan bir tanımlama sistemidir. İçerdiği çip sayesinde radyo frekanslarını kullanarak belirli bir mesafedeki nesnelerin otomatik olarak tanınmasını sağlayarak zamandan tasarruf sağlar ve iş verimini artırır. RFID, hemen hemen her sektörde çeşitli kullanım alanları ile uzun süredir hayatımızın bir parçası olmuştur. RFID sistemleri temel olarak üç bileşenden oluşur. Aktif veya pasif etiketler, okuyucular ve antenler. Bir RFID etiketinin içindeki çip, kendisiyle ilgili verileri içerir. Bu etiket, okuyucu tarafından algılandığı şekliyle, etiketin içerdiği bilgileri veri aktarım protokolü (wifi, bluetooth, UWB vb.) aracılığıyla ilgili sistemlere iletir. Sistem bu verileri analiz ederek etiketin kime veya neye ait olduğunu, tam olarak nerede olduğunu, durumunu vb. öğrenerek gerekli iş süreçlerinin uygulanabilmesini sağlar.

ELEKTRONİK VERİ DEĞİŞİMİ (EDİ)

EDI aktarımı ile daha önce belge gönderme sürecinde kullanılan manuel adımlar otomatik hale gelir. Bu şekilde zamandan ve paradan tasarruf edilir ve daha yeşil bir dünya için kağıt kullanımının azaltılmasına yardımcı olur. EDI entegrasyonu ile gönderilen/alınan elektronik dokümanları kolayca takip edilebilir herhangi bir değişiklik olması durumunda kolayca aksiyon alınabilir. EDI, dünya çapında ticaret ve veri iletimini kolaylaştırdığı için birçok alanda kullanılmaktadır. Örneğin, imalat/imalat, finans/muhasebe, sigorta veya sağlık hizmetleri, depolama ve lojistik takibi gibi tedarik zincirlerini içerir. EDI, lojistik, tedarik zinciri, satın alma ve üretim dahil olmak üzere operasyon yönetiminde kullanılır. İnsan müdahalesi olmadan ticari ortağın bilgisayarları arasında doğrudan ve otomatik olarak iletilen satın alma siparişleri dahil olmak üzere elektronik belgeleri standart bir biçimde kullanarak işlemleri yönetir, ayrıca durum mesajları ve diğer ticari bilgiler sağlar. Edifact, Eancom, Ansi X12, Odette, Tradacoms, VDA ve Plain gibi çeşitli standartları bulunur. Bu çeşitler kullanım alanına göre değişiklik göstermektedir.

KAYNAKÇA

• Kosiek, J., Kaizer, A., Salomon, A., & Sacharko, A. (2021). Analysis of modern port technologies based on literature review. TransNav: International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, 15(3).
• Şengönül, G. (2009). Liman işletmeciliğinde bilgi sistemi uygulamalarının analizi (Doctoral dissertation, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
• KARATAŞ, Ç., & ÇETİN, P. S. (2014). Liman inovasyonları ve bilgi sistemleri: Türkiye limanları üzerine bir araştırma. Journal of Entrepreneurship and Innovation Management, 3(2).
• https://wipelot.com/rfid-teknolojisi-nedir-ve-is-sagligi-ve-guvenligi-alanlarinda-nasil-kullanilir
• mdpgroup.com/elektronikveridegisimi
• Alnipak, S., Uyar, M., & Duygun, A. (2018). Liman bilgi sistemlerinin başarı faktörlerinin ölçümü. Third Sector Social Economic Review, 53(1), 57-76.

Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!