Yetkilendirilmiş Yükümlülük Sertifikası

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜLÜK SERTİFİKASI NEDİR?

Authorized Economic Operator (AEO) olarakta bilinen uluslararası geçerliliği olan bu belge ithalat ve ihracat işlerini kolaylaştırmak için oluşturulmuş bir statüdür. Yetkilendirilmiş Yükümlülük Sertifikasına sahip olan firmalar gümrük işlemlerinin kolaylığına ve bu işlemlerden doğan zaman kazancına sahiptirler. Örneğin gümrükten geçen firma aracı bekletilmeden yeşil hattan geçebilir. Bu belgenin esası firmanın güven oluşturması ve gümrük mevzuatlarının yerine getirilmesine dayanmaktadır. Dünyada Authorized Economic Operator (AEO) olarak adlandırılan bu sistem ülkemizin Avrupa Birliğine uyum süreci ile birlikte mevzuatımıza entegre edilmektedir. YYS yalnızca Türkiye’ye özgü bir sistem olmayıp dünya genelinde yaygın bir uygulama alanına sahiptir. YYS; Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği, Arjantin, Cezayir, Çin, Japonya, Hong Kong, Dominik Cumhuriyeti, Guatemala, İsrail, İsviçre, Kanada, Kenya, Kolombiya, Kore, Kosta Rika, Malezya, Meksika, Norveç, Peru, Singapur, Ürdün, Yeni Zelanda ve Zambiya gibi ülkeler olmak üzere toplam 64 ülkede uygulanmaktadır.

YYS SAHİBİ OLABİLMEK İÇİN GEREKEN KOŞULLAR

GÜVENİLİRLİK KOŞULU

Yönetim kurulu üyeleri, sermayesinin %10 ve fazlasına sahip gerçek kişiler ile gümrük ve dış ticaret işlemlerinde temsil yetkilisi kişilerin ilgili kanunlara muhalefetten ceza veya mahkumiyet kararı olmaması, ciddi veya mükerrer gümrük mevzuat ihlali nedeniyle risk kriterlerinin yüksek olmaması. Ceza, kesinleşmiş vergi ve prim borcu olmaması, geriye dönük bir yıl içerisinde gümrük idaresine en az 100 adet beyan kapsamında işlemler gerçekleştirilmiş olmalı.

Yani yetkilendirilmiş yükümlülük statüsü için gerekli ilk koşul olan güvenilirlik koşulunun sağlanması için başvuru sahibi firmanın gümrük mevzuatına uyması ve bahsedilen söz konusu firma kişilerinin ciddi bir suç ya da mali bir suça karışmamış olması, karışmışsalar bile ceza almamış olmaları gerekmektedir.

KAYIT SİSTEMİNİN DÜZENLİ VE İZLENEBİLİR OLMASI KOŞULU

Yetkilendirilmiş Yükümlülük Statüsüne sahip olmak isteyen firmaların sahip olması gereken ikinci koşul ticari kayıtların güvenilir ve izlenebilir olması koşuludur. Bu koşul doğrultusunda YYS sahibi olmak için başvuru yapan firmanın ticari ve taşımayla ilişkili kayıtlarını, gümrük kontrollerini doğru bir biçimde yapabilmesine elverişli ve eşya hareketlerini gösterecek, izlenebilir bir teknolojik sisteme sahip olması gerekmektedir. Bu sayede gümrük idaresinin fiziki veya elektronik olarak detaylara ulaşması sağlanır. Bunun yanı sıra ticari faaliyetlerine ilişkin bütün belgelerin eksiksiz bir biçimde arşivlenip korunması, başvuru sahibinin bilgisayar sistemine yetkisiz giriş yapılmasının engellenmesi için gerekli güvenlik önlemlerini edinmiş olması gerekmektedir. Kısacası firmanın ticari taşıma işlemlerinin tamamen şeffaf, düzenli, güvenilir, yasal, muhasebeleştirilmiş olması ticaret bakanlığı tarafından önem arz etmektedir. Bu koşul yerine getirilmezse YYS sahibi olmak imkansız diyebiliriz.

MALİ YETERLİLİK KOŞULU

Bu koşulda ise başvuru sahibi tüzel kişilerin veya firmaların üçüncü koşul olarak mali yeterlilik şartını yerine getirmiş olmaları gerekmektedir. Firmanın iflas etmek gibi bir durumu söz konusu olmamalıdır.

EMNİYET VE GÜVENLİK STANDARTLARI KOŞULU

Başvuru sahibi kurum ve kuruluşların;

• Tesislerine, yükleme, sevkiyat, kargo sahalarına izinsiz yollarla girişlerin önlenmesi,
• Taşınacak eşyalara ve sevkiyat araçlarına izinsiz müdahaleleri engelleyecek önlemlere sahip olunması,
• Herhangi bir eşyanın kaybını ya da değişimini önleyecek tedbirler alması
• Kurumun kendi otokontrolüne sahip olması,
• Kendi otokontrolünün yanı sıra, çalışanlarını, beraber olduğu kurum ve kuruluşların iş yapma süreçlerini sürekli kontrol etmesi,
• Kritik noktalardaki çalışanlarının periyodik olarak güvenlik araştırmasını yapması,
• Eşyaların koyulması için uygun olan yerleri gümrük denetimini kolaylaştıracak şekilde düzenlemiş olması,
• Yasaklanmış ya da kısıtlamalara tabi tutulmuş eşyalar ise bunlarla ilgili işlemleri takip edecek ve bu kısıtlamalara tabi olan eşyayı diğer eşyalardan ayıracak bir iş akışı oluşturması,
• İş yaptığı kişi ve firmaların uygun emniyet ve güvenlik tedbirlerini aldıklarına dair kontrollerin yapılması,
• İlgili personellerinin aktif bir şekilde eğitimlere katılmasını sağlayarak güncel ve yeterli düzeyde olduklarından emin olması,

Bu koşulların sağlanıp sağlanmadığı Gümrük ve Ticaret Müfettişleri tarafından yapılan inceleme ve bu incelemenin sonuçlarına dayanarak, Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından yapılan değerlendirme neticesinde belirlenmektedir.

YYS BAŞVURUSU SIRASINDA GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

1. Başvuru formu,
2. Soru formu,
3. Adli sicil belgeleri ve yabancılar için beyan formu,
4. SGK borcu yok belgesi,
5. Vergi borcu yok belgesi,
6. YMM raporu (son üç yılı kapsayan ve olumlu sonucu olan),
7. ISO 27001 sertifikası,
8. ISO 9001 sertifikası,
9. Güncel imza sirküleri,
10. Geçici sınırlama kapsamında ki diğer belgeler.

YYS SAHİBİNİ BEKLEYEN DENETİMLER

Firmalar bu statüye sahip olduktan sonra şartları yerine getirmeye devam etmek zorundadır, bunu kontrol etmek için gümrük idarelerinin teftişinde olduğu gibi bu firmalarında yerinde denetlenmesi gerekmektedir.

RUTİN DENETİM (SONRADAN KONTROL)

Bu kontrol türünde beyan edilen bilgilerin doğruluğu, işlemlerin usulüne uygun olup olmadığı, eşyanın gümrük işlemlerine ilişkin belgelerinin kontrolü ya da riskli işlemlerin kontrolünü yapma amacı taşımaktadır. Firma düzenli periyotlar halinde bu denetime tabidir.

PLAN DIŞI SONRADAN KONTROL (RİSK ANALİZİNE DAYALI DENETİM)

Rutin denetim ile neredeyse aynıdır sadece kontrol zamanı periyodik değildir ve denetim genel değil bir eşya, ülke, menşe, sektör gibi alanlara yöneliktir.

İZLEME DENETİMİ

Bu denetlemede, YYS asahiplerinin belgelerini düzenleme tarihinden itibaren üç yılda bir yetkili Bölge Müdürlüğü tarafından yapılmakta olup, koşulların sağlanmaya devam edilip edilmediğine bakılır.

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜLÜK STATÜSÜNÜN AVANTAJLARI NELERDİR?

YYS sahibi olan firmanın ilk avantajı prestijinin artması bunun dışında YYS kapsamında;

• Eksik beyanda bulunma izni,
• Kısmi teminat yetkisi,
• Götürü teminat yetkisi,
• Onaylanmış ihracatçı yetkisi,
• Yerinde gümrükleme yetkisi,
• Altı ay öncesine dayanan tahlil raporu ibraz edebilme,
• İzinli gönderici yetkisi ve izinli alıcı yetkisi,
• Beyanın kontrol türüne ilişkin kolaylaştırmalar şeklinde avantajları bulunmakta.

EKSİK BEYAN

Bu madde ithal edilecek eşyaların orijinal fatura, ATR, navlun makbuzu, menşe belgesi gibi belgelerin orijinallerinin gelmesini beklemeden, eşyayı gümrükte bekletmeden alabilme avantajını sağlar.

KISMİ TEMİNAT

Kısmi teminat uygulaması doğrudan YYS sahiplerine verilmiş bir hak olup, gümrük, antrepo, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine tabi tutulan eşya için teminat alınması gereken durumlarda YYS sahibi kişilerden ithalat vergilerinin yüzde onu oranında teminat alınır. Bu sayede firma şirket maliyetlerini azaltmaya yönelik önemli bir avantaj sağlar.

GÖTÜRÜ TEMİNAT

Götürü teminat uygulaması, eşyanın gümrük vergileri teminata bağlanmasını gerektiren bir gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanıma tabi tutulduğu durumlarda, bu uygulamadan yararlanacak kişi için belirlenmiş tutardaki teminatın, her işlem için ayrı ayrı teminat verilmeksizin, teminata bağlanması gereken tutardan bağımsız olarak ve herhangi bir düşüm yapılmaksızın bir yıl süreyle kullanılabilmesi uygulamasıdır.

ONAYLANMIŞ İHRACATÇI YETKİSİ

Bu yetki kapsamında,

• ATR dolaşım belgelerini gümrük idarelerine ibraz etme zorunluluğu olmadan düzenleyebilme izni,
• Tercihli ticarette eşyanın kıymetine bakmaksızın eşya ve ülke grubu bazında fatura beyanı veya  EUR-MED fatura düzenleme izni,
• İhracatta yerinde gümrükleme izni gibi zamandan tasarruf kolaylıkları vardır.

İHRACATTA YERİNDE GÜMRÜKLEME

YYS sahibi olabilme koşulları arasında bulunan tesis güvenliği, çalışan denetlemesi maddeleri yerinde gümrükleme olayında ön plana çıkmakta. Firma malları kendi tesisinde yüklerek eşyaları mühürlüyor ve iç gümrük müdürlüğüne getirilmeden doğrudan çıkış sınır gümrük idaresine sevk ediliyor.

BEYANIN KONTROL TÜRÜNE İLİŞKİN KOLAYLAŞTIRMALAR

YYS sahibi firmalar,

• Yeşil hat uygulaması, özellikle firmalar açısından dev bir fırsat çünkü yeşil hat uygulaması eşyaların gümrükte kontrol edilmeden geçilmesi anlamına gelmektedir. Standart gümrük sürecinde liman yoğunluğu, kontrol esnasındaki kaybolan zaman, çalışan mesaisi gibi bir çok prosüdür ortadan kalkmakta buda firmaya avantaj oluşturmaktadır.
• Beyanname kapsamındaki eşyanın muayeneye tabi tutulması halinde, muayene önceliği,
• Beyannamelerin belge kontrolüne tabi olması durumunda, kontrollerin öncelikle yapılması gibi

YYS-I VE YYS-II STATÜLERİ

İhracat yapan üretici firmalara daha fazla kolaylık sağlaması amacıyla farklı statüler tanınabilmektedir. Bu statülerle, imalatçı ihracat yapan firmalar, diğer firmalara göre daha az muayene ve belge kontrolüne tabi tutulur. Bunun yanı sıra üretime katkı sağlayacak olan girdilerin gümrük işleri, firma tesislerinde daha kolay şekilde gerçekleştirilebilir. 

Bu statüleri birbirinden ayıran şartlar şu şekildedir;

YYS-I statüsü için imalatçı olmak ve 5 milyon dolar ihracat gerçekleştirmek, en az elli işçi istihdam etmek ya da 10 milyon dolar değerinde ihracat yapmak gerekmekte.

YYS-II statüsü için ise imalatçı olmak bunun dışında 1 milyon dolar ihracat gerçekleştirmek, en az otuz işçi istihdam etmek ya da 5 milyon dolar ihracat yapmış olunması gerekmektedir. 

YYS BAŞVURULARINDA GEÇİCİ SINIRLAMA

2024 ün son gününe kadar Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü Sertifikasına sahip olabilecek firmalar için bazı sınırlamalar bulunmaktadır. Bu tarihe kadar statüye sahip olmak isteyen firmalar şu koşullardan en az birine sahip olmalı;

• Firma belirlenmiş zaman aralığı içerisinde asgari yirmi milyon ABD doları tutarında ihracat ve ithalat yapmış olmalı. Bu şart firma tarafından sağlanamıyorsa FOB taşımacılık ile asgari beş milyon ABD doları tutarında ithalat yapmış olmalı.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca verilen AR-GE merkezi belgesine sahip olmak.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan alınmış olan uluslararası taşımacı yetki belgesine sahip olmak.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilen bakım, onarım, tamir faaliyetlerine ilişkin belgeye sahip olmak.
• Sivil havacılık mevzuatı gereğince; Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından bilinen gönderici olarak belirlenmiş olmak.
• Makinelerin toplam gücünün yani BG’nin işçi sayısı ve üretim miktarı bilgilerini içeren ekspertiz raporuna sahip olmak.
• Sanayi sicil belgesine ya da onaylı kapasite raporuna sahip olmanız gerekir.
• Grup ithalatçıları için; gerçekleştirilen ithalat oranının en az %60’ı grup imalatçılarının üretiminde kullanılan eşyanın ithalatı olduğunu göstermelidir. Bu raporun gösterilmesi için mali müşavirce hazırlanan rapora ihtiyaç vardır.

SERTİFİKANIN GEÇERLİLİK SÜRESİ

Sertifika düzenlendiği tarihten sonraki ilk iş günü geçerli durumunda olur. Askıya alma, iptal, geri alma gibi yaptırımlar uygulanmadığı sürece süresiz bir sertifikadır.

SERTİFİKANIN ASKIYA ALINMASI DURUMU

• Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası için aranan koşullardan herhangi birinin artık karşılanmaması. Bu durumun bildirilmesi halinde, eksikliklerin giderilebilmesi için 30 gün süre tanınır. Ancak sertifika sahibi tarafından herhangi bir bildirimde bulunulmadan bu durumun gümrük idaresince tespit edilmesi ya da bu durumun kamunun emniyet ve güvenliğine, kamu sağlığına veya çevreye karşı tehdit oluşturması halinde, 30 günlük askıya alma süre tanınmaksızın derhal uygulanır. Eksikler bu süre zarfında giderilmezse sertifika 30 gün süreyle  askıya alınır.
• Kesinleşmiş borçların ödenmemesi durumunda borç ödeninceye kadar sertifika askıya alınır.
• Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce risk oluşturulabileceği düşünülen hususların altı ay içerisinde giderilmemiş olması. 
• Firma bilgilerinde yapılan değişikliğin beş iş günü içerisinde ilgili bölge müdürlüğüne bildirilmemiş olması.
• Sertifika sahibi firmanın, taşıma yaptırdığı araç sürücüsü ya da taşıma yaptırdığı yetkilendirilmiş yükümlü olmayan kişi hakkında kanun ve uluslararası anlaşmalarla ithali, ihracı veya transiti yasaklanmış eşyanın taşınması veya karayolu taşıtı ya da konteynerlerin insan ticareti veya göçmen kaçakçılığına konu edilmesi nedeniyle dava açılmış olması. Yetkinin üç ay süreyle askıya alınmasıyla sonuçlanır.
• Sertifika sahibi firmanın sertifika sahibi olmayan bir firmayı devralması halinde, bu durumun ilgili bölge müdürlüğüne beş iş günü içerisinde bildirilmemesi ve altmış iş günü içerisinde yeniden sertifika başvurusunda bulunulmaması. Firma tekrardan sertifika almak için tüm süreçleri en baştan başlatması gerekir.

SERTİFİKA SAHİPLERİNİN SORUMLULUKLARI

• Adına düzenlenmiş sertifikanın, sertifika kapsamı hak ve yetkilerin, sertifika numarasının, onaylanmış ihracatçı yetki numarasının, onaylanmış ihracatçı (EUR) yetki numarasının, onaylanmış ihracatçı (İYG) yetki numarasının, izinli gönderici yetki numarasının, izinli alıcı yetki numarasının, ithalatta yerinde gümrükleme yetki numarasının ve/veya özel tipte mühürlerin başkası tarafından kullanıldığının öğrenilmesi halinde, bu durumun sertifikayı düzenlemiş olan bölge müdürlüğüne bildirilmesi,
• Yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası için aranan koşullar ve/veya sertifika kapsamında kullanılan yetkiler için aranan ek koşulların sağlanmaya devam edilip edilmediğinin tespitine yönelik olarak gümrük idaresi tarafından yapılacak kontroller için gerekli her türlü kolaylığın sağlanması,
• Sertifika için aranan koşullar ve/veya sertifika kapsamında kullanılan yetkiler için aranan ek koşullardan herhangi birinde değişiklik ortaya çıkması durumunda, bu değişikliğin sertifikayı düzenlemiş olan bölge müdürlüğüne bildirilmesi,
• Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınmasına ilişkin koşullarda değişiklik yapılması veya ilave koşulların eklenmesi ya da koşulların değerlendirilmesine ilişkin kriterlerde değişiklik yapılması halinde gümrük idaresince tanınan altı aylık süre içerisinde bu değişikliklere uyum sağlanması,
• Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğünce risk oluşturulabileceği
  öngörülen hususların altı ay içerisinde giderilmesi.

YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ STATÜSÜNÜN TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEKİ YERİ

2014 ve 2018 yılları arasında Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahibi firma sayısı, yıllara göre;

2014 yılında 16, 2015 yılında 16, 2016 yılında 38, 2017 yılında 182 ve 2018 yılında 350’dir. Verilen bu sayılar Ticaret Bakanlığı ile firma bilgilerini paylaşmayı kabul eden firma sayısıdır, bunun haricinde firma bilgilerini paylaşmak istemeyen firmalar da mevcuttur. 169 Yukarıda yer alan tablodan da görülebileceği üzere;
yıllar itibariyle YYS sahibi firmaların toplam dış ticaretteki payında her yıl için artış gözlenmektedir.

2014 yılında YYS sahibi firmaların toplam ihracat içindeki payı %4,17, toplam ithalat içindeki payı ise %2,22 iken; 2018 yılında YYS sahibi firmaların toplam ihracat içindeki payı %29,03, ithalat içindeki payı ise %36,95 olarak gerçekleşmiştir. Çalışmaya konu 5 yıllık dönemde YYS firmalar toplam ihracatta %15,37, toplam ithalatta ise %16,35’lik paya sahiptirler. Yıllar içinde YYS sahibi firmaların toplam dış ticarette paylarının artmasında, dış ticaret hacminin artmasından çok söz konusu statünün avantajlarından yararlanan firma sayısının artmasının katkısı büyüktür.

Yukarıdaki tabloda 2014-2018 yılları arasında Geniş Ekonomik Kategorilerin
sınıflamasına göre belirli mal türlerinde Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’nün ithalat
tutarları verilmektedir.

Söz konusu yıllarda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi firmaların genel
toplam içinde ithalat payları; yatırım (sermaye) mallarında %11,67, hammaddede
(aramalları) %18,61, tüketim mallarında %9,21, diğer mallarda ise %4,70 olmaktadır.
Görüldüğü üzere BEC sınıflamasına göre, Yetkilendirilmiş Yükümlü Statü sahibi
firmaların genel toplam ithalat içinde en fazla paya sahip olduğu alan hammadde
(aramalları) olmaktadır. Ardından sırasıyla yatırım (sermaye) malları, tüketim malları
ve diğer mallar gelmektedir.

KAYNAKÇA

• KAYAÖZ, V., & ÖLEKLİ, Ö. (2018). YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ UYGULAMASININ ORTAYA ÇIKIŞI VE İLK UYGULAMA OLAN ABD C-TPAT PROGRAMI. Atlas Journal, 4(13), 1110-1116.
• Gazetesi, D. (2018). YYS kapsamındaki faaliyet raporu üzerine bir değerlendirme.
• Erikel, A. (2019). Türkiye’de uygulanmakta olan yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün ithalat ve ihracat gümrük işlemleri üzerine etkisi (Master’s thesis, Altınbaş Üniversitesi).
• Gürsoylu, S. (2018). Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü uygulaması, gümrük işlemleri ve tedarik zinciri süreçlerine etkisi (Master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Terzi, G. (2017). YETKİLENDİRİLMİŞ YÜKÜMLÜ STATÜSÜNÜN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI. Gümrük ve Ticaret Dergisi, (9), 10-22.
• Eken, E. N. (2019). Uluslararası Mal Ticaretinin kolaylaştırılması kapsamında yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün dış Ticarete Etkisi: Türkiye örneği (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).
• Yetgin, C. (2014). Karşılıklı tanıma anlaşmaları açısından yetkilendirilmiş yükümlülük statüsü (Master’s thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• https://sezaikaya.com/post/yetkilendirilmis-yukumlu-sertifikasi-yys_115/
• https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/29014
• https://ticaret.gov.tr/data/5d48321313b8762b40ceadf3/150%20Soruda%20YYS.pdf

Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!