Deniz Yolu Taşımacılığı

Deniz yolu taşımacılığı, taşınacak malların deniz yolu taşıtına yüklenmesi ve bu malların güvenliğini sağlayarak malın gideceği yere kadar taşınmasını sağlayan taşımacılık türüdür. Hız etkeninin çok önemli olmadığı bu taşımacılık türü, düşük değerde olan yüklerin taşınmasında daha çok tercih edilmektedir. Fakat yük türü ne olursa olsun teknolojik gelişmelerden çabuk etkilenen bir hizmet sektörü olması dolayısıyla hızlı bir gelişim ve değişim gösteren sektör haline gelmektedir. Deniz yolu taşımacılığını diğer taşıma türlerinden ayıran özelliği ise bir defada fazla yük taşıyabilme olanağı, güvenilirliği, geniş kapasitesi, yük hasarlarının ve kaza riskinin düşük olmasıdır. Deniz yolu taşımacılığı demir yoluna oranla 3.5, kara yoluna oranla ise 7 kat daha ucuzdur. En pahalı taşıma şekli ise hava yolu ile yapılan taşıma şeklidir. Dolayısıyla da deniz yolunun tercih edilme oranı diğer taşıma türlerine göre daha yüksektir. Dünyanın her yerine ulaşımı mümkün kılan deniz yolu taşımacılığı genel anlamda incelendiğinde sefer türlerine göre tramp ve liner olmak üzere iki grupta ele alınabilmektedir.

TRAMP TAŞIMACILIK

Kereste, maden, kömür ve ham petrol gibi birçok ürünlerin gemiler ile taşınmasını sağlayan deniz yolu taşımacılığı türüdür. Bu taşımacılıkta asıl amaç yükün varlığıdır ve aynı zamanda bu taşımacılık türünde zamanın önemi yoktur. Bu türde yükün varlığı önemli olduğu için belirli bir navlundan bahsetmek kolay olmamakla birlikte armatörler gemilerini yük olma olasılığının daha fazla olduğu alanlara yönlendirmek istemektedir.

LİNER TAŞIMACILIK

Liner taşımacılık, taşıma türleri içerisinde en yüksek maliyetli olanıdır. Bu tür taşımacılıkta üründen ziyade hizmet ön plana çıkmaktadır. Bu hizmet türünde ise zamanlama esas kılınmıştır. Dolayısıyla geminin kalkış tarihi ve limana yaklaşacağı tarih ise önceden bilinir. Böylelikle yükleyiciler, taşıtma gereksinimleri konusunda önceden bilgi edinmiş olurlar.

Yük ve gemi türlerine göre ele alındığında ise 5 başlık altında değerlendirilebilir.

Tanker taşımacılığı
Ro-Ro taşımacılığı
Konteyner taşımacılığı
Kombine taşımacılık
Dökme yük taşımacılığı

TANKER TAŞIMACILIĞI

Tankerler aracılığı ile petrol ve petrol ürünleri, gaz ve kimyasal maddeler gibi sıvı yükler taşınmaktadır. Bu nedenle tehlikeli madde taşımacılığı olarak da nitelendirilebilmektedir. Taşıma sistemine bakacak olursak, kıyıdan yapılan pompalama sistemi ile yükler gemilere aktarılmakta ve boşaltım işlemi ise geminin kendi pompalama sistemi ile sağlanmaktadır. Tanker taşımacılığında ağırlıklı olarak 2 tür tanker kullanımı göze çarpmaktadır. Birincisi LPG olarak adlandırılan sıvılaştırılmış petrol gazı taşıması yapan tankerler, ikincisi ise LNG olarak adlandırılan sıvılaştırılmış doğal gaz taşıyan tankerlerdir.

RO-RO TAŞIMACILIĞI

RO-RO taşımacılığında deniz bağlantısı kara yolu ile sağlanmaktadır ve aynı zamanda liner taşımacılığın da en güzel örneklerinden bir tanesidir. Ro-RO gemileri kamyon ve tır gibi yükle dolu tekerlekli araçları taşıyan büyük gemilerdir. Kapıdan kapıya ya da depodan depoya gerçekleştirilen taşımacılık işlemlerinde tercih edilen bir denizyolu taşımacılığı türüdür.

KONTEYNER TAŞIMACILIĞI:

Uluslararası standartlara göre imal edilen ve aynı zamanda büyük sandıklar olarak da bilinen konteynerler, deniz yolu taşımacılığında kullanımı açısından önemli bir yere sahiptir. ISO standartlarına göre genel anlamda 20’lik ve 40’lık olarak gruplandırılabilen konteynerler deniz yolu taşımacılığının %85’inde kullanılmaktadır. Konteyner taşımacılığının en büyük dezavantajı ise konteyner taşımacılığı yapan gemilerin tasarım maliyetlerinin yüksek olmasıdır.

KOMBİNE TAŞIMACILIK

Gemilerin, petrol veya kuru yükleri taşımak için dizayn edildiği taşımacılık türüdür. Maden cevheri, petrol taşıyıcıları, hububat gibi ürünler bu tür taşımacılığın kapsamına girmektedir.

DÖKME YÜK TAŞIMACILIĞI

Maden cevheri, hububat, kömür, çimento, tuz, şeker gibi dökme yüklerin taşındığı taşımacılık şeklidir. Bu tür yükler yapılarından kaynaklanan sebeplerle gemiye yüklenmeleri ve boşaltılmaları esnasında ara kapıların kullanımına ihtiyaç duymaktadırlar. Bu ara kapılar sayesinde ise yükleme ve boşaltma giderlerinin en aza indirgenmesi amaçlanmaktadır.

TAŞIMACILIK ORGANİZASYONU

Taşımalarda kullanılacak taşıma aracı için malın yüklenme tarihine göre müşteri ve gemi işletme acentesiyle görüşülerek en uygun taşıma organizasyonu yapılarak yükün teslim alınacağı tarih, gemilerin sevk tarihine ve yükün hangi konteynerlerle (FCL veya LCL) taşınacağına bağlı olarak belirlenir.

Deniz yolu konteyner taşımacılığındaki faaliyetler genel olarak 3 şekilde gerçekleştirilmektedir. Bunlar:

Komple konteyner taşımaları (FCL)
Parsiyel taşımalar (LCL)
Diğer taşıma ve hizmetler ( Özel ekipman taşımaları, kombine taşımalar vs.)

EŞYANIN TESLİM ALINMASI VE DİĞER İŞLEMLER

Denizyolu ile taşıma sözleşmesinde yükü taşıtan, yükün teslim edilmesi gereken süre içinde yükün taşınması için gerekli belgelerin hepsini eksiksiz bir şekilde kaptana ya da kara yükü kabul halinde ise yükü kabul edene vermekle yükümlü olmaktadır. Lakin ilgili belgeler hiç verilmezse kaptan, yükü tekrar boşaltabilir ve o zamana kadar tahakkuk etmiş olduğu alacaklarını talep etme hakkına da sahiptir. Bu anlamda belgelerdeki tüm olumsuz durumlardan ve özellikle yanlış beyanlardan ötürü meydana gelebilecek zararlardan yükü taşıtan veya yükleten, yükü taşıyana ve diğer yükle ilgili kimselere karşı sorumlu durumdadır. Dolayısıyla taşıma işlerini yapacak olan firma, müşterinin teklif ettiği taşıma işini kabul etme sürecinde, kendisine gerekli olacak bütün belgeleri kontrol etmeli taşıma sürecinde müşterinin taleplerini öğrenerek taşıma planı yapmalıdır. Bu anlamda en bilinen belgelerden bir tanesi de konşimentodur.

KONŞİMENTO

Eşyanın gemiye yüklenmesi sırasında taşıyıcı veya taşıyıcı acentesi tarafından düzenlenen ve eşyanın gemiye yüklendiğine dair kaydı taşıyan taşıma belgesidir. Bir anlamda teslim alma belgesi olarak da bilinmektedir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere bu belge ile yük üzerinde taşıma hizmetinden doğan hak ve sorumluluklar taşıyana geçmiş olmaktadır. Üzerinde teslim alma ve teslim etme koşulları da bulunur. Tüm bunlar dolayısıyla kıymetli evrak hükmüne haiz bir belge konumdadır. Konişmento, taşıyan ve taşıtana gerektiğinde üçüncü kişilere uygulamada kolaylıklar sağlayacak bazı bilgiler de içermektedir. Bunlar:

Yükleyicinin adı ve unvanı
Taşıtın (geminin) adı
Yükün nitelikleri (marka, içerik, hacim vb.)
Yükleme limanı
Boşaltma limanı
Navlun (ödenme yeri ve biçimi)
Alıcının adı ve unvanı
Konişmento numarası
Düzenleniş tarihi ve kopya numarası
Kaptan ya da acentenin imzası ve tarihi

Bu belgenin dışında kaptana ya da taşıyıcıya eksiksiz bir şekilde verilmesi gereken birkaç belge daha bulunmaktadır. Bu belgeler genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

Menşe şehadetnamesi
ATR belgesi
Fatura
Çeki listesi
Yükün manifestosu
İlgili gümrük beyannamesi
İthalat izin belgeleri
Bitki ve sağlık sertifikaları vb.

EŞYANIN TESLİM ALINMASI

Denizyolu yolu ile taşımacılığın hazırlık safhasında taşıtana (gönderene) düşen birinci görev eşyayı usulüne uygun taşıyana teslim etmektir. Teslim yeri ise sözleşmede belirtildiği gibi taşıtanın iş yeri veya deposu olabilirken aynı zamanda sözleşmede de belirtildiği gibi ya da taşıtanın isteği üzerine liman olabilmektedir.

EŞYANIN GEMİYE YÜKLENMESİ İŞLEMİ

Taşıtan (gönderen veya yükleten), yükleme görevini yerine getirirken yükün miktarı, cins ve özelliği hakkında doğru beyanda bulunmak, ithal, transit ya da ihracı yasak veyahut tehlikeli eşya yüklememek ve yükleme sırasında kanun hükümlerine uygun hareket etmek durumundadır. Taşıyan yükün miktarı hakkındaki bilgilerin gerçeğe uygun şekilde yapılmasından çeşitli bir şekilde yarar sağlamaktadır. Bu anlamda bu bilgileri, yükletenin yazılı bildirisi üzerine konşimentoya yazma gibi bir zorunluluğu vardır. Söz konusu eşya gemiyi ya da diğer yükleri tehlikeye sokacak olur ise kaptan bunları karaya çıkarmaya ve acil durumlarda denize atma konusunda yetkiye sahiptir. Bu durumda kaptan karşı tarafa tazminat ödemez ve navlun alacağı da ortadan kalkmaz.

YÜKLEME MASRAFLARI

Taşıtan veya taşıyan yükleme işlemleri ve masraflarını dış ticarette teslim şekillerine göre iştirak ederler ve bunları paylaşırlar. Bu durumdan dolayı sözleşme şartları veya liman kuralları ve aynı zamanda mahalli kurallarla aksi tayin edilmemişse yükü, masrafları kendisine ait olmak üzere gemiye kadar getirmek taşıtana, yükü gemiden alıp buraya yüklemek, istif etmek ve bunlara ait masrafları karşılamak ise taşıyana düşmektedir.

DENİZ YOLU TAŞIMACILIĞININ AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI

A) AVANTAJLARI

Yakıt tüketimi bakımından en avantajlı ulaşım türüdür.
Uzak mesafeler için en uygun ve kolay taşıma kapasitesine sahiptir.
Değişken maliyeti oldukça azdır ve tek seferde büyük miktarda yük taşıyabilme özelliğine sahiptir.
En düşük maliyeti taşıma maliyetidir ve böylelikle diğer yöntemlere göre daha az yatırım gerektirir.
Uluslararası ticaretin en önemli unsudur ve ülkeler arası sınır aşımı problemi yaşanmamaktadır.

B) DEZAVANTAJLARI

Kalkış-varış zaman esnekliği çok düşüktür
Hava şartlarına ve bazı bölgelerin korsanlık gibi şirketlere bağlı olmayan durumlarda navlun ve gemi hasara maruz kalabilir. Bu nedenle mal hasar riski yüksektir.
Kapıdan kapıya (door to door) taşımacılık mümkün olmadığından dolayı limandan son varış noktasına gitmek için başka bir moda ihtiyaç duyar
Yükleme-boşaltma operasyonları nedeniyle ulaşım uzun sürer
Hizmet verilen destinasyonlar liman ve çevreleriyle sınırlıdır

Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!