Depo operasyonları iş sağlığı ve güvenliği açısından çeşitli tehlikeleri içinde barındıran karmaşık süreçlerden oluşmaktadır. Depo yöneticilerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından depo operasyonlarında risk oluşturabilecek unsurlar hakkında bilgi sahibi olması, bu konuda gerekli önlemlerin alınmasını ve uygulanmasını sağlaması önemlidir. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili depodaki riskler, depo bina yapısı, elleçleme donanımları veya depolanan ürünlerin yapısından kaynaklanabilmektedir.
Depoda iş kazaları ile ilgili risk oluşturan durumlar; depoda saklanan kimyasal ürünler, yüksek noktalarda çalışmak, kırık palet vb. depodaki her türlü farklı etkenden kaynaklanabilmektedir. Risk bir olasılıktır, dolayısıyla kaza riskinin mevcut olması demek kazanın kesinlikle olacağı anlamını taşımaz. Burada önemli olan kaza risklerinin tespit edilmesi ve en aza indirilmesidir.
Depolarda iş kazalarına karşı alınabilecek önlemler; bina yapısı, eğitim ve bilgilendirme, temizlik ve düzen, elleçleme operasyonları, istifleme araçları ve kimyasal maddeler ile ilgili önlemler ve yangın durumunda alınacak önlemler olarak alt başlıklara ayrılabilmektedir.
DEPO BİNA YAPISI İLE İLGİLİ ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Depo operasyonlarında meydana gelebilecek iş kazası riskini azaltabilmek ve kazaları önleyebilmek amacıyla depo binasının özellikleri ile ilgili çeşitli önlemler alınması gerekmektedir.
Depo zemininde herhangi bir tehlikeli yükseltinin veya deliğin bulunmaması gerekmektedir. Eğer depo zemininde eğimli alanlar var ise bu alanların sabitlenmesi gerekmektedir. Depo zemininin kaygan olmaması da güvenlik açısından önemli bir unsurdur. Depo zeminin yapı maddesinin sudan ve kimyasallardan etkilenmemesi gerekmektedir. Depo zemininin, duvarlarının ve tavanının yapı maddesinin temizlenebilir özellikte olması da özellikle gıda ve sağlık ürünlerinin depolandığı depolar açısından önemlidir.
Depo kapıları eğer şeffaf olursa kapının görünmemesi durumunda çarpma riskini azaltmak için kapı üzerinde görüş mesafesi yüksekliğinde uyarıcı işaretler konulmalıdır. Ayrıca kapıların yapıldığı maddeler ve sağlamlıkları konusunda da gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Otomatik kapıların çalışanların üzerine kapanmaması için acil durumda frenleme özelliğinin bulunması gereklidir. Acil çıkış kapıları işaretler ile belirlenmelidir.
Depo içerisindeki merdiven, yangın merdiveni, rampa, yükleme alanı dâhil bütün dolaşım rotasının; çalışanlar ile istifleme araçlarının birbirine zarar vermeden ulaşımlarını kolaylıkla sağlayacakları şekilde oluşturulması gerekmektedir. Yaya yolu ile araç trafiği birbirinden ayrı bir şekilde tasarlanmalıdır. Araç yolu renkli şeritler ile işaretlenerek belirlenmelidir. Mümkünse beyaz veya sarı gibi dikkat çeken renklerin kullanılması uygundur. Yükleme rampaları çalışanların üzerine yüklerin düşmesini engelleyecek şekilde yaya yollarından olabildiğince uzak mesafelere kurulmalıdır.
Depolardaki havalandırma sistemi de iş sağlığı ve güvenliği açısından oldukça önemlidir. Depo havalandırma sistemlerinin yeterli ve doğru bir şekilde tasarlanması depo operasyonlarının verimliliğinin ve çalışanların performansının artmasına yardımcı olacaktır.
Ayrıca çalışanların sağlığı, ürünlerin depoda bulunduğu süre boyunca bozulmadan saklanabilmesi ve yangın çıkması vb. durumlarda acil önlemler alınabilmesi için depo havalandırma şartlarının doğru bir şekilde tasarlanması önemlidir. Depo binası tasarlanırken deponun işlem hacmine ve bina yapısına uygun, yeterli miktarda havalandırma sisteminin kurulması gereklidir. Depo binalarında mutlaka çatı ve üst duvarlarından havalandırma sistemiyle havanın çıkışı sağlanmalıdır. Sadece deponun alt kısmında planlanan bir depo havalandırma sistemi yeterli değildir.
Depo Aydınlatma Sistemi: Depodaki iş kazalarının önlenmesinde depo aydınlatmasının yeterli olmasının etkisi büyüktür. ABD’de yapılmış olan bir araştırma iş kazalarının %5’inin aydınlatma problemlerinden kaynaklandığını kanıtlamıştır. Kapalı depolarda uzun süre çalışan personelin göz yorgunluğunu engelleyecek, yetersiz aydınlatma nedeniyle taşımalar sırasında oluşabilecek iş kazalarının önüne geçebilecek yeterlikte aydınlatma sistemi kurulmalıdır. Aydınlatmada kullanılacak lambaların sayısı ve aralığı gerekli hesaplamalar yapılarak belirlenmelidir. Gece çalışmalarında yeterli aydınlatmanın sağlanması da ayrıca önemlidir.
Depo Raf Sistemi: Depo raf sistemlerinin oluşabilecek kaza risklerine karşı duvara, zemine veya birbirlerine sabitlenmesi gerekmektedir. Bu sayede herhangi bir dengesiz yerleştirme nedeniyle rafların devrilmesi olasılığı engellenmiş olur. Forklift, kule istifleyici vb. depo istifleme araçlarının raf sistemlerine çarparak zarar vermesini ve onları devirmesini engellemek amacıyla rafların ayaklarına koruyucu düzenekler konulmalıdır. Bu sayede araçların raflara çarpma riski ortadan kaldırılabilir. Ürünlerin raflardan düşmesini engellemek amacıyla raf kenarlarına paletleri tutan emniyet pimleri kurulmalı; dönemsel olarak eksiksiz olmaları ve sağlamlıkları kontrol edilmelidir. Depoda saklanacak ürünlerin ağırlığına uygun raf sistemleri seçilmeli ve raflara taşıma kapasitelerini aşacak yükleme yapılmamalıdır.
Elleçleme: Günümüzde depo operasyonlarında kullanılmak üzere birçok istifleme aracı geliştirilmesine rağmen hala ürünlerin manuel bir şekilde taşınmasını gerektiren durumlar ortaya çıkabilmektedir. Depo elemanlarının bu konuda bilinçli olması ve yük kaldırılması sırasında dikkat edilmesi gereken unsurlar konusunda gerekli eğitimleri almış olması gerekmektedir. Yüklerin eğer tek bir eleman tarafından kaldırılması mümkün değilse yardım alınması gerekmektedir. Ayrıca manuel taşıma sırasında yükün sağlam bir şekilde sabitlenmesi, karton kutuların üst ve alt kısımlarından kavranarak kaldırılıp, operasyon elemanının üzerine düşme riski azaltılmalıdır.
TEMİZLİK VE DEPO DÜZENİ İLE İLGİLİ ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Güvenli bir depo ortamı için düzenli olarak depo alanının temizlenmesi ve düzen kontrollerinin yapılması gerekmektedir. Kapıların ve zeminin kutu, çöp, atık malzeme, yağ vb. maddelerden arındırılması gerekmektedir. Çöp ve atık kutularının düzenli olarak boşaltılması ve temizlenmesi gerekir. Depo zemininde tamir edilmesi gereken herhangi bir hasar varsa bunların tespit edilerek tamir edilmesi, zemindeki kablo vb. malzemelerin sabitlenerek tehlike yaratmayacak hâle getirilmesi gerekmektedir.
Depoda yangın söndürücü tüplerin, yangın sulama cihazlarının ve acil çıkışların önlerinin açık olması gerekmektedir. Boş paletlerin depoda belirli bir alanda tutulması ve blok istiflerinin güvenliği tehlikeye sokmayacak yükseklikte olması gerekir. Depo içi düzen sağlanarak iş kazalarına karşı önlem alınmalıdır.
ELLEÇLEME OPERASYONLARI İLE İLGİLİ ALINMASI GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
Depodaki ürünlerin manuel veya otomatik olarak elleçlenmesi sırasında birçok iş kazası riski oluşmaktadır. Günümüzde depo operasyonlarında kullanılan birçok istifleme aracı geliştirilmesine rağmen hâlen ürünlerin manuel bir şekilde taşınmasını gerektiren durumlar ortaya çıkabilmektedir. Ürünlerin manuel olarak taşınması sırasında operasyon elemanının kaldıracağı yükün ağırlığını tam olarak bilmemesi ve kaldıramayacağı yükleri taşımaya yönelmesi bel incinmesine yol açabilmektedir. Bu sebeple depo elemanlarının bu konuda bilinçli olması ve yük kaldırılması sırasında dikkat edilmesi gereken unsurlar konusunda gerekli eğitimleri almış olması gerekmektedir. Yüklerin tek bir eleman tarafından kaldırılması mümkün değil ise yardım alınması gerekmektedir. Ayrıca manuel taşıma sırasında yük sağlam bir şekilde sabitlenmeli, karton kutular üst ve alt kısımlarından kavranıp kaldırılmalı ve böylece kutuların operasyon elemanının üzerine düşme riski azaltılmalıdır. Ağır yük taşıma sırasında çalışanların koruyucu eldiven giymesi gereklidir.
Depolarda kullanılan motorlu araçlar depo iş kazaları için risk oluşturmaktadır. Depodaki otomatik taşıma araçlarının (forklift, kule istifleyici vb.) çalışanlara çarpması depolarda sıklıkla karşılaşılan iş kazalarından biridir. Bu nedenle depo istifleme araçlarını kullanan elemanların bu araçları kullanmak üzere eğitim ve belge almış olması önemlidir. Özellikle işlem hacmi yoğun olan depolarda yoğun operasyon saatleri kazalara zemin hazırlamaktadır. Böyle zamanlarda aracı kullanan elemanın uzmanlığı ve bilgisi oluşabilecek kazaların önüne geçebilecektir.
Bazı durumlarda yaya yollarını araç yollarından tamamen ayırarak önlemler arttırılabilir. Ayrıca araçların işlevinin yük kaldırmak olduğu düşünülürse yüklerin operasyon sırasında düşmesini önlemek amacıyla da araçların tamir ve bakımlarının düzenli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Yükler araçlara dengeli bir şekilde yüklenmelidir. Depo içerisinde istifleme araçlarına yakıt ikmali yapılmamalıdır. Çünkü bu yangın riskini ortaya çıkartabilir. İstif araçları, depo koridorlarına geçişleri kapatacak şekilde park edilmemelidir.
YANGINA KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
Depo iş kazaları arasında belki de en tehlikelilerinden biri yangındır. Çünkü yangın hem depo çalışanlarının sağlığını önemli derecede riske sokmaktadır hem de ürünlerin büyük zarar görmesine neden olacağından depo için büyük bir maliyettir. Bu yüzden özellikle tehlikeli madde ile yanıcılığı ve tutuşma hızı yüksek olan ürünlerin depolarında yangına karşı çok sıkı önlemler alınmalıdır.
Depolarda yangına karşı alınan önlemlerin sıkı kontroller eşliğinde uygulanması gerekmektedir. Depo binalarının yangına dayanıklı malzemelerden yapılması ve çabuk alev almayan özellikte olması gerekir. Depo zemini yangın anında tutuşmayacak malzemeden yapılmalıdır. Depodaki aydınlatma ve elektrik donanımlarında (kısa devre vb.) yangına neden olabilecek durumlara karşı önlemler alınmalıdır.
Periyodik bakımlarla aydınlatma, elektrik, doğal gaz vb. sistemler güvenlik kontrollerinden geçirilmelidir. Depo içinde mutlaka ısı ve duman detektörleri bulunmalı ve bunların sayısı depo büyüklüğüne göre yeterli miktarda olmalıdır. Depo içerisinde ateş yakma, sigara içme yasaklarına kesinlikle uyulmalıdır. Depoda yeterli miktarda yangın söndürücü bulundurulmalı ve bunların kullanılabilir durumda olmasına ve acil durumlarda kolay ulaşılabilir olmasına dikkat edilmelidir. Yangın yağmurlama sisteminin çalışır durumda olması ve yeterli olması da önemli unsurlardan biridir.
KİMYASAL MADDELER İLE İLGİLİ ÖNLEMLER
Depoda saklanan bazı ürünler ile ilgili özel tedbirler almak gerekebilir. Kimyasal maddeler çok çabuk alev alabilecek veya solunduğunda insan sağlığına zarar verebilecek özellikte olduğu için bu ürünlerin ambalajlarının zarar görmemesine özen gösterilmelidir. Bu nedenle depolama işlemi sırasında kırılabilir ambalajdaki yanıcı, zehirli ve tehlikeli maddelerin düşme ihtimali göz önünde tutulmalı ve önlem olarak bu ürünler çok yüksek raflarda istiflenmemelidir. En fazla 40 cm yüksekliğe yerleştirilmelidir. Bunun yanı sıra diğer türden ambalajlar içindeki tehlikeli kimyasal maddeler de yerden en fazla 150 cm yüksekte olacak şekilde yerleştirilmelidir.
Örneğin kimyasal malzeme firmasının dağıtım deposunda iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili denetimler yapılırken aşağıdaki sorunlar gözlemlenmiştir. Boş paletler, depoda rafların arasındaki farklı bölgelerde dağınık bir şekilde durmaktadır. Depo zemininde rafların arasında bazı bölgelerde kabloların zemin üzerinde sabitlenmeden durduğu gözlemlenmiştir. Depo raflarına yerleştirilen ürünlerin boş kutularının, araçların depo mal kabul kapısından geçişini engellediği gözlemlenmiştir. Depoda cam şişelerde muhafaza edilen kimyasal malzemeler 60 cm yüksekliğindeki raflara yerleştirilmiştir. Deponun gece vardiyasında aydınlatma sisteminin yeterli olmaması nedeniyle çalışan işçilerin, sipariş toplama işlemleri sırasında forklift çarpması sonucu yaralanma vakalarıyla karşılaştıkları hakkında kayıtlara rastlanmıştır.
İş sağlığı ve güvenliğine uygun olmayan durumlar sonucu yaşanan kazaların yeni depo tasarımında tekrar yaşanmaması için öncelikle depo aydınlatma sisteminin deponun her yerini eşit ve güçlü şekilde aydınlatması planlamıştır. Bununla beraber en fazla 40 cm yüksekliğe konulması gereken tehlikeli malların depo stok programında alt raflara adresleme işlemlerinin yapılması ve tehlikeli malların konulduğu raflara uyarı levhalarının asılması planlanmıştır.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİ İŞARET LEVHA VE SEMBOLLERİ
İş sağlığı ve güvenliği kurallarının başarılı bir şekilde uygulanabilmesindeki en önemli unsurlardan bir tanesi üst yönetimin kararlılığı ve desteğidir. Bu sebeple öncelikle üst yönetimin depo iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili alınabilecek önlemleri önemsemesi ve bu önlemleri depo tasarımı aşamasında uygulamaya koyması gerekmektedir. Üst yönetimin bu konudaki tutumu çalışanların da kurallara uyumunu arttıracaktır. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin her biri depo içinde çeşitli yatırımlar gerektirdiği için üst yönetim bu konuda gereken önlemleri aldığı takdirde çalışanlar da alınan önlemlerin önemini daha iyi kavrayacaktır.
Depo iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının tutarlı bir şekilde uygulanabilmesinde en etkili faktör çalışanların bu konuda bilinçli olması ve kuralları uygulamasıdır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliğinin önemi ve uygulanması konusunda bilgilendirilmesi ve belirli aralıklarla bu konuda düzenlenecek eğitimlerle bilinçlendirilmesi önemlidir. Çalışanların istifleme araçlarını kullanma, yangın söndürme, ilk yardım konularında eğitimlerini alması sağlanmalıdır. Üst yönetim; çalışanları ve onların ailelerini bu konularda bilgilendirmek üzerine çalışmalar yapmalıdır. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği kurallarına şahsen uymalarının yanı sıra diğer çalışanları ve depo şartlarını da bu kurallar çerçevesinde denetlemesi sağlanmalıdır. Bu sayede iş güvenliği önlemleri sürekli ve etkili hâle gelir.
Okuduğunuz için teşekkürler…
KAYNAKÇA
- https://www.lojistikcilerinsesi.biz/2022/05/04/depo-is-sagligi-ve-guvenligi-onlemleri-3/
- https://www.szutestosgb.com.tr/lojistik-depolama-faaliyetlerinde-is-sagligi-ve-guvenligi
- http://meslek.eba.gov.tr/upload/dk10/Depo_Yonetimi_10_45.pdf
- https://mmo.org.tr/sites/default/files/9_10.pdf
- https://tr.linkedin.com/pulse/depo-i%C5%9F-sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-ve-g%C3%BCvenli%C4%9Fi-%C3%B6nlemleri-2-depo-der?trk=pulse-article_more-articles_related-content-card
Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!
No responses yet