Modern İpek Yolu Projesi (Bir Kuşak Bir Yol - Kuşak Yol) ve Türkiye’nin Yeri

Son yıllarda dünyada lojistik konusunda, artan nüfus, teknolojik gelişmeler, ülkelerin giderek ihtiyaçlarının artması, fazla tüketim sonucu artan ithalat ve ihracat isteği ve bunların hız kazanması sonucu önemli gelişmeler yaşanması kaçınılmazdır. Bu gelişmelerden biri de, dünyanın yeni ekonomik gücü, ithalat ve ihracat konusunda üst sıraları her zaman elinde tutan Çin’in ortaya koymuş olduğu Modern İpek Yolu Projesi (Bir Kuşak Bir Yol).

Çin devlet başkanı Şi Cinping, 2013 yılında duyurduğu bu proje ile tüm dikkatleri üzerine çekmişti. İpek Yolu Projesi, Orta Asya, Orta Doğu ve Avrupa’yı birbirine bağlayan İpek Yolu’nu yeniden harekete geçirmek için yapılacak çalışmaları ele almaktadır.

Bu konunun bizim açımızdan önemi ise Türkiye’nin de içinde bulunuyor olmasıdır. Birçok ülkenin dahil olduğu bu proje bu ülkeler tarafından çokça konuşulan bir mesele haline gelmiştir. Projenin temeline bakacak olursak Çin ile Avrupa arasında var olan büyük ticari hacmi ilerletmeyi ve Çin’den Avrupa’ya lojistiği kolaylaştırmak, maliyeti düşürmek ve mesafeleri kısaltmak hedeflerini bulundurur. Özetle Tarihi İpek Yolunun canlandırılması dersek, Çin’den bir malın demir yollarla Avrupa’ya ulaşmasını içerir. Deniz yoluna baktığımızda ise ortalama 40 gün süren mesafeyi yarıya indirdiğini söyleriz. Hava yolu ile kıyaslandığında ise maliyetleri 5’te 1 oranına kadar indirebilmektedir. Sonuç olarak da mesafe ve maliyet açısından avantaj sağladığını söylemek mümkündür.

Temelinde yeni tren yolları, yeni limanlar, yeni otoyolları, telekomünikasyon alt yapısının iyileştirilmesi, enerji-maden çalışmalarının yapılması bulunmaktadır. Kuşak-Yol Projesinde birden fazla alt güzergâhların olduğu bilinmektedir. Bunlardan bir tanesi Çin-Moğolistan-Rusya güzergâhıdır. En çok rağbet görüleni ise Çin-Kazakistan-Rusya-Belarus üzerinden Avrupa’ya ulaşan güzergâhtır. Bir de tarihi olan Çin-Orta Asya-İran ve orta koridor olarak nitelendirilen Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşan güzergâhtır.

TÜRKİYE’NİN GÜZERGAHI

Trenlerin; Konya, Malatya, Erzurum, Trabzon, Ankara, Kayseri, Bilecik, Bursa, İzmit (Kocaeli), Edirne ve İstanbul’dan geçtiği bilinmektedir.

MODERN İPEK YOLU PROJESİ NEDİR? NELERİ İÇERMEKTEDİR?

Kısaca ipek yolunun tarihi; 2000 yıllık bir tarih olan ve milattan önce temelleri atılan Tarihi İpek yolu, birçok insanın yollarının kesiştiği bir ticaret ağıdır. Farklı kültürlerden gelen insanların birbirlerinin kültürlerini ve dillerini öğrenmesi açısından büyük bir önem taşır. Sadece ticaret yapanlar değil gezginlerin ve bilginlerin de kullandığı bir yoldur. Çin’i Asya üzerinden Anadolu ve Avrupa’ya bağlayan tarihi kervan yolu olarak yüzyıllarca hizmet vermiştir. Dünya’nın en uzun ticaret yolu olarak tarihe tanıklık etmiştir. Adını ise üzerinde o dönemlerde sıkça kullanılan ve tahmin edileceği üzere ticareti çokça yapılan İpekten alır. Tarihte önemli rol oynayan İpek Yolu’nun önemi halen daha sürmektedir.

Modern ipek yolu projesi (Kuşak yol girişimi, Bir Kuşak Bir Yol) Çin devlet başkanı Xi Cinping 2013 yılı sonunda Orta Asya ve Güney Asya ülkelerine gerçekleştirdiği ziyaretler sonrası duyurduğu ve İtalya’nın işbirliği ile 2049 yılında bitirmeyi planladığı bir projedir. Özellikle son 30 yılda dünyanın en büyük üreticisi haline gelen Çin, doğal olarak ciddi bir enerji ithalatçısı ve ürettiği mallar açısından büyük bir pazar haline gelmiştir.

Yakın dönemde bu tarihi ipek yolunu yeniden canlandırmak ve dünya ekonomisine yeni bir yön vermek amacıyla başta Çin olmak üzere Türkiye’nin de içinde bulunduğu ülkeler bu proje kapsamında bir araya gelmiştir.

Türkiye’nin de içinde bulunduğu, Yeni İpek Yolu ‘’Bir Kuşak Bir Yol ‘’ felsefesiyle yeniden oluşturulan ve ticari bir proje olarak anılan bu proje bilindiği üzere Çin, Ortadoğu ve Batı arasındaki ticaret yolu olan bu ipek yolunun kullanımı İlk Çağ’a kadar uzanmaktadır. Bu proje kara ve demir yolları, limanlar ve enerji nakil hatlarını içeren milyarlarca dolarlık alt yapı yatırım projelerini kapsar. Bir kuşak bir yol projesi, tren yolları, limanlar ve limanlara ulaşan bağlantı yolları ile bir bütünlük sağlayan Asya, Avrupa ve Afrika’yı ticaret ve enerji yolları ile bağlayan stratejik bir hedeftir. Modern ipek yolu olarak da anılan girişimin kara ayağını oluşturan İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ile Çin’den, Kazakistan ve Moğolistan’dan başlayarak Rusya ve İran üzerinden Avrupa’ya ulaşacak şekilde demir yolu bağlantıları oluşturulması ve bölge ülkeleri ile ticareti artırıcı ve kolaylaştırıcı önlemlerin hayata geçirilmesi öngörülmektedir. Bu şekilde, Çin’in az gelişmiş iç bölgelerinin kalkınmasına katkı sağlanması beklenmektedir.

Proje dünya nüfusunun %65’ini (4.4 milyar insan) ve 68 ülkeyi kapsamaktadır. Ayrıca, Proje ekonomik güç olarak 21 trilyon dolar ilave katma değer sunmakla birlikte dünya ekonomisinin %29’unu taşımaktadır.

Ülkeler arasındaki ticareti geliştirmeyi hedefleyen proje ile Çin, doğusu ve batısı arasındaki halkın yoksulluktan doğan eşitsizliğini azaltmak ve proje güzergâhındaki ülkelerin bağlantılarını pekiştirerek bölgesel bir ticaret ağı yaratmayı amaçlamaktadır. Proje bir yandan kuşak üzerindeki ülkeleri Çin’e bağlarken diğer yandan da kuşak üzerindeki ülkeler için yeni ticari bağlantı ve avantajlar sunmaktadır.

Kuşak kavramı projedeki kara yolları, demir yolları, petrol ve doğal gaz boru hatları ve diğer altyapı yatırımlarını ifade etmek için kullanılmıştır. Proje ile Çin’den başlayarak Orta Asya ve Moskova üzerinden Venedik’e kadar uzanan bir ulaştırma ağı kastedilmiştir. Projede tek bir rota yerine Asya-Avrupa yönünde koridorlar planlanmıştır.

Bir Kuşak ve Bir Yol; Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları boyunca uzanmakta ve Doğu’yu gelişmiş Avrupa ekonomisine bağlamayı hedef almaktadır. Projenin ilerleyeceği güzergah ekonomik kalkınma için muazzam bir potansiyele sahip olan ülkeleri içine almaktadır. Böylelikle diğer ülkelerle çok yönlü iş birliklerinin kurulması planlanmaktadır.

Türkiye bu projede belirlenmiş alanlardan Çin – Merkez ve Batı Asya koridoru üzerinde yer alır. 65 ülkeyi kapsayan bu proje 4,4 milyar insanı ve küresel gayrisafi yurt içi hasılanın %40’ını oluşturmakta. Etkisi bu kadar büyük olan bir projenin uluslar arası toplum tarafından büyük bir ilgiyle karşılanması da kaçınılmazdır. Güzergahta bulunan ülkelerin küresel ekonomi açısından bir araya gelmesi planlanırken aynı zamanda ülke içi ekonomilerine de olumlu etki yapacağından ülke içi refahında artırılması hedeflenir. Doğudan Batı’ya uzanan bu projeye katılan ülkeler sermaye akışı sağlamayı ve istihdamı artırmayı istemektedir.

Projede Türkiye dâhil 65 ülke yer almaktadır. Bu ülkeler bölge bölge şu şekildedir;

Doğu Asya: Çin, Moğolistan

Güneydoğu Asya: Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland, Timor-Leste, Vietnam

Orta Asya: Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan

Ortadoğu ve Kuzey Afrika: Bahreyn, Mısır, İran, Irak, İsrail, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Filistin, Suriye, Birleşik Arap Emirlikleri, Yemen

Güney Asya: Afganistan, Bangladeş, Bhutan, Hindistan, Maldivler, Nepal, Pakistan, Sri Lanka

Avrupa: Arnavutluk, Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Bosna-Hersek, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Gürcistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Makedonya, Moldova, Karadağ, Polonya, Rusya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Ukrayna ve Türkiye

Projeye katılan ülkelere bakıldığında çoğunluğu gelişmekte olan ekonomilere sahip olduğu görülür. Geniş ölçekli olan Modern İpek Yolu Projesi, ülkelere altyapılarını güçlendirme ve daha büyük bir ekonomiye sahip olma imkanı verir. Bu projeye katılan ülkeler sadece geçiş yolu olarak görülmemeli küresel bir ticaret yolunun parçası olarak düşünülmelidir.

Zamanla altyapıların yapılması ile birlikte yeni enerji anlaşmalarının yapılacağı, ve şu sıralar gündemde olan Rusya – Ukrayna krizi sonrası AB’nin gündeminde tuttuğu ve enerji arz güvenliği sorununa çözüm olarak gördüğü Orta Doğu ve Orta Asya pazarlarından enerji transferi gerçekleştirilmesinde önemli olacağı görülmekte.

PROJENİN 5 İLKESİ

Parasal dolaşımın arttırılması
Karayolu bağlantılarını geliştirme
Engelsiz ticareti teşvik etmek
Politika iletişimini hızlandırmak
İnsanlar ve toplumlar arasındaki iletişimi artırmak

YENİ İPEK YOLU’NDA YER ALAN KORİDORLAR

Yeni Avrasya Kara Köprüsü Ekonomik Koridoru (Kazakistan, Rusya, Belerus ve Polonya’dan Avrupa’ya giden demir yoludur. )
Çin-Moğolistan-Rusya Ekonomik Koridoru,
Çin-Orta Asya-Batı Asya Ekonomik Koridoru; Bu yol, Arap yarımadası, Türkiye ve İran’dan Sincan’a kadar petrol ve doğal gaz için önemli bir kapı olarak öngörülüyor.
Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru, ( Askeri amaçlı kullanılan liman )
Bangladeş –Çin-Hindistan-Myanmar Ekonomik Koridoru, (Hindistan ve Çin arasındaki güvensizlik sorunu nedeniyle yavaş ilerleyen koridordur. )
Çin-Çinhindi Yarımadası Ekonomik Koridoru, (Vietnam, Tayland, Kamboçya, Malezya ve Myanmar’dan oluşan ekonomik koridordur.)
Türkiye’de Adapazarı, Adıyaman, Aksaray, Amasya, Ankara, Bilecik, Bursa, Denizli, Diyarbakır, Erzurum, Gümüşhane, Isparta, İznik, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kayseri, Konya, Malatya, Mardin, Nevşehir, Tokat gibi illerden geçmektedir.

MODERN İPEK YOLU PROJESİ VE TÜRKİYE

Şüphesiz ki; Modern İpek Yolu, Doğu toplumlarının yeniden yükselişinde önemli bir unsur olacaktır. Proje geçtiği tüm ülkeleri küresel ticarete bağlayacak ve özellikle ekonomik açıdan gelişmeleri artıracaktır. Doğu ve Batı ülkeleri arasındaki ticaretin ulaşım maliyetleri azalacağı gibi süreler de kısalacaktır. Türkiye’nin ise hem dini ve köken açısından bağları hem de jeopolitik stratejik noktası nedeni ile projeden en çok pay alan ülkelerden birisi olacağı değerlendirilmektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, 2013’ten bu yana ihracatta kademeli olarak bir azalma yaşanırken, ithalat aynı seviyelerde bulunmaktadır. Çin, Türkiye’nin toplam ithalatında %12’lik bir pay ile lider konumdadır. Aradaki ticaret açığının azalması için daha fazla Türk ürününün Çin pazarına ulaşması gerekmektedir. Proje kapsamındaki koridorun tamamen çalışır hale gelmesiyle birlikte Türkiye ve Çin arasındaki transfer süresinin 30 günden 10 güne düşmesi beklenmektedir. Bu durumun, ithalat ve ihracat farkını Türkiye lehine değiştireceği tahmin edilmektedir.

Tabi Çin’in bu projeyi gerçekleştirebilmesi için bu yol üzerinde ki ülkelerin bu projeyi kabul etmesi gerekir. Birçok ülkenin elbette ki siyasal anlaşmazlıkları vardır Türkiye’nin de vardır. Örnek olarak Suriye, Azerbaycan, Libya, ve Doğu Akdeniz de ki anlaşmazlıkları sıralayabiliriz. İşte bu proje bu anlaşmazlıklarında üzerinden gelmeyi hedeflemekte.

Tarihte İpek Yolu’nun en kritik geçiş güzergahlarından biri olan Anadolu’ya ev sahipliği yapan Türkiye, Çin’den başlayarak Avrupa’nın içlerine uzanacak olan projenin önemli ülkelerinden biridir. Avrupa, Asya ve Ortadoğu coğrafyasının kesiştiği noktada yer alan Türkiye, projenin kara ve demiryollarını içeren İpek Yolu Ekonomik Kuşağı hattının Avrupa’ya bağlantı noktasını oluşturmaktadır. Bu proje yaklaşık 65 70 ülkeyi birbirine bağlayan bir ticaret yoludur.

TÜRKİYE- ÇİN İLİŞKİSİNDE PROJE’NİN YERİ VE ÖNEMİ

Türkiye seksen milyonu aşan nüfusu, gelişen ekonomisi ve jeopolitik konumu AİGK, AGİT, NATO üyeliği ile son dönemde uluslararası arenada önemi gittikçe artmıştır. “Kuşak ve Yol” projesi çerçevesinde Türkiye, Çin Halk Cumhuriyeti için özel bir öneme sahip olmuştur. Türkiye-Çin ilişkileri uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. 20. Yüzyılın son çeyreğinde gerçekleşen üst düzey ziyaretler sonrası 21. Yüzyıla kadar ikili ilişkiler durağanlaşmıştır.2010 yılında yapılan “stratejik ortaklık” anlaşması ile Türkiye- Çin yeni döneme girmiştir. Türkiye açısından Çin, ekonomi, siyasi ve güvenlik konularında ikili ilişkilerin güçlendirilmesi amaçlanırken; Çin açısından ise Türkiye, Avrupa’ya Balkanlara açılan bir çıkış kapısıdır. Çin’den başlayan ve sırasıyla Özbekistan, Kazakistan, Rusya, Türkiye ve Yunanistan üzerinden Roma’ya kadar uzanan proje, 3’ü deniz, 2’si karadan olmak üzere 5 güzergahı vardır. Güzergahlardan ikisinin yani kara ve demir yolunun Türkiye’den geçiyor olması, Türkiye’nin Asya- Avrupa arasında stratejik olarak bu geçiş güzergahlarının tamamını kontrol etmesi Türkiye’yi bu projede önemli hale getirir.

İpek Yolu güzergâhı üzerinde yer alan, Anadolu topraklarında bulunan Türkiye’nin doğal bir köprü olması nedeniyle geçmişte sahip olduğu avantajlar günümüzde de devam etmektedir. İpek yolu projesi girişimini üç koridor üzerinden gerçekleştirmeyi hedefleyen Çin, İran ile Güney Koridoru ‘nu, Rusya ile Kuzey Koridoru ’nu, Türkiye ile Orta Asya’yı bağlayan Orta Koridoru oluşturmaya çalışmaktadır.

Çin’in bu projesinde Türkiye’nin önemi, Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlıyor olması, Orta Doğu, Kafkaslar, Balkanlar, Kuzey Afrika’nın olması ve Türkiye’nin en hep baştan beri de önemli olan jeopolitik konumunun olması, bir enerji koridoru olmamız önemli noktalardandır.

Modern İpek Yolu projesinin, Türkiye’ye yapacağı en önemli katkı yeni pazar alanları açarak Türkiye’nin ihracat potansiyelini artıracak olmasıdır. Modern İpek Yolu’nun “Orta Koridor”unu oluşturan Türkiye ile Çin arasındaki sevkiyat süresinin 30 günden 10 güne düşmesi ve Pekin’den deniz yolu ile iki ayda teslim edilen ürünlerin iki haftadan daha kısa bir sürede İstanbul’a ulaştırılacak olması bu anlamda projeyi Türkiye açısından daha da önemli hale getirmektedir.

TÜRKİYE’NİN ÖNEMİ

Modern İpek Yolu Türkiye’nin proje kapsamında yer alan ülkelerle ikili ilişkilerini geliştireceği gibi önemli miktarda sermaye akışı sağlama potansiyelini de barındırmaktadır. Asya ülkeleri ile Avrupa arasında yapılacak ticaretin bağlantı noktasını oluşturacak olan Türkiye, Asya sermayesini çekme açısından da önemli bir fırsat elde edecektir. 2008 küresel ekonomik krizinden sonra sermaye birikimi konusunda dünyanın yeni merkezlerinden biri haline gelen Asya ülkelerinin sahip olduğu yüksek tasarruf oranları13 göz önüne alındığında Türkiye bu tasarrufların yatırıma dönüştüğü ülkelerin başında gelme potansiyelini barındırmaktadır.

Modern İpek Yolu projesi genel olarak mal ticaretini kapsayan bir yapıya sahip olmasına karşın enerji alanında da önemli bir potansiyel barındırmaktadır. Projenin enerji arz ve talep eden ülkeleri bir araya getirmesi bu alanda da yaşanabilecek gelişmelere kapı aralamaktadır. Enerji alanında atılabilecek herhangi bir adımda coğrafi konumundan dolayı en avantajlı güzergah olması Türkiye’yi Asya ile Avrupa arasında geliştirilebilecek enerji ilişkilerinin merkezine konumlandıracaktır. Bu bağlamda Avrupa’ya enerji akışını sağlaması beklenen TANAP ve Türk Akım gibi enerji projelerinde yer alan Türkiye, enerji arz güvenliği noktasında da önemli bir pozisyona sahiptir.

Bir Kuşak Bir Yol, Orta Koridor Projesi ile Türkiye’den demir yolu ile Gürcistan, Azerbaycan, Hazar Denizi üzerinden feribot ile Türkmenistan, Kazakistan ve Uygur Özerk Bölgesinin başkenti Urumçi üzerinden, Xi’an şehrine uzanan bir koridorun oluşturulması planlanmaktadır. Türkiye tarafından oluşturulan Bir Kuşak Bir Yol projesinin Orta Koridoru, Çin’den yola çıkan bir trenin Londra’ya ulaşmasını sağlayacaktır. Modern İpek Yolu Projesi kapsamında; Türkiye, Asya, Avrupa ve Orta Asya coğrafyasının kesişim noktasında bulunması nedeniyle kilit ülke durumuna gelmektedir. Bir Kuşak Bir Yol, Orta Koridor Projesi Türkiye ve Çin ilişkilerinin sağlam zeminde gelişmesi ve projenin başarıya ulaşması açısından son derece önemlidir. Dünyaya açılmak için adım adım Modern İpek yolu projesini devreye sokan Çin, Rusya üzerinden Kuzey Koridoru’ nu, İran üzerinden Güney Koridoru’ nu, Orta Koridorla Avrupa ve Türkiye’yi Orta Asya ülkelerini, Türk Cumhuriyetlerini, Afganistan ve Pakistan’dan üzerinden Çin’e bağlamayı hedeflemektedir. Orta koridor, Kuzey ve Güney Koridorlarına alternatif oluşturarak projenin önemini artırmaktadır. Çin Modern İpek Yolu Projesi kapsamında Orta Koridor için 8 trilyon dolarlık bir bütçe öngörülmekte ve bu bütçenin 40 milyar dolarını ulaşım ağlarına harcamayı planlamaktadır. Orta Koridor bir bileşeni olan Avrupa Kafkasya Asya Ulaştırma Koridoru (TRACECA), Bakü-Tiflis-Kars projesi kapsamında Kars ile Edirne yüksek hızlı tren projesiyle birbirine bağlanmıştır. Londra ve Pekin’i kesintisiz bağlayacak olan projenin önemli bir kısmını oluşturacak TRACECA projesini Marmaray ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile entegrasyonu sağlanmış olacaktır.

Orta Koridor projesi kapsamında Türkiye’nin coğrafi konumu, Avrupa, Ortadoğu, Orta Asya, Afrika ülkeleri ile tarihi ve kültürel bağlarının bulunması Çin açısından, Türkiye’nin cazip bir ülke olarak görülmesine katkı sağlamıştır. Türkiye için de İpek Yolunun yeniden canlandırılması, Çin ile yapılacak iş birliğinin artmasına ikili ticari ilişkilerdeki dengesizliğin azaltılmasına yardımcı olacaktır. Ayrıca, Çin’den yatırım ve turist çekilmesi, teknolojinin paylaşımı, Asya’daki Türk cumhuriyetleri ile ilişkilerin geliştirilmesi ve Asya pazarındaki payın artması bakımından önemli olacaktır.

JEOPOLİTİK RİSK

Çin’e göre, Türkiye göreceli olarak siyasi istikrara sahip bir ülke olmasına karşın yanı başındaki Ortadoğu’daki büyük kargaşanın dışında kalması çok zordur. Mevcut Suriye krizi, Iraktaki huzursuzluk ve İŞİD’in bölgedeki durumu, ciddi anlamda hem bölgenin hem de Türkiye’nin güvenliğini tehdit etmektedir. “Kuşak-Yol” projesinin güzergâhlarından birinin Ortadoğu’daki sorunlu ülkelerden ve Türkiye’den geçecek olması Çin’i jeostratejik risk altına sokmaktadır.27 Aynı zamanda NATO’nun stratejik müttefiki olan Türkiye’nin Çin ile stratejik işbirliği ilişkisi içerisine girmesi, ABD başta olmak üzere Batıyı endişelendirmektedir. Artan endişeler nedeniyle zaman zaman Batı, Türkiye-Çin işbirliğine karşı çıkmaktadırlar. Örneğin ABD, Türkiye’nin Çin yapımı HQ-9 uçaksavar füze sistemi almasına karşı çıkmaktadır. Kısacası, Ortadoğu bölgesinde proje kapsamında bir NATO üyesi ile işbirliği içine girecek olması Çin’i kendi jeostratejik öncelikleri açısından endişelendirmektedir.

DIŞ TİCARET ETKİLERİ

Dış ticaret bir ülke için ekonomik ve siyasi bakımdan önemli bir konudur. Gelişmiş ülkeler diğer ülkelere göre daha fazla mal ve hizmet ihraç ederek gelirlerini arttırmakta böylece dünya siyasetinde daha güçlü bir konuma gelmektedirler. Bu ülkeler aynı zamanda dış ticaret fazlası vermektedirler. Dış ticaretini arttırmak için yeni ödeme araçları ulunmaya çalışılmakta ve klasik para birimleri yerine günümüz sanal paralarından olan blockchain’in de kullanılabileceği varsayılmaktadır. Cari işlemler hesabının alt kalemlerinden olan hizmetler hesabı taşımacılık, turizm ve inşaat sektöründe Türkiye lehine fazla vermektedir. Navlun, sigortacılık ve finansal hizmetler de açık verir. Projede yer alan Türkiye, üç kıtayı birbirine bağlayan önemli bir konumda yer almaktadır. Konumu itibariyle Türkiye, projenin kara ve demiryollarını içeren İpek Yolu Ekonomik Kuşağı hattının Avrupa’ya bağlantı noktasını oluşturmaktadır. Dünyanın en büyük ulaşım projesi olan Yeni İpek Yolu projesinin, Türkiye’ye yapacağı katkı yeni pazar yerleri açarak Türkiye’nin ihracatını artıracak olmasıdır. Orta koridor üzerindeki ülkelerin sermaye ve pazara olan ihtiyaçları bu proje ile ulaşım ve girdi maliyetlerini azaltacağından ithalat ve ihracat oranlarında önemli gelişmelere neden olacaktır.

SONUÇ VE ÖNERİLER

İpek yolu tarihinin en eski çağlarından itibaren birçok milletlerin hayatında önemli bir yer tutmuştur. En eski ve en uzun ticaret yolu olarak hem kültürel hem de ekonomik olarak pek çok bölgeyi birbirine bağlamıştır. İpek Yolu geçmişi M.Ö. 206 yıllına kadar dayanmaktadır. İpek Yolu üzerinde birçok malın taşınmasında ve ticaretin gelişmesinde önemli bir rol üstlenmiştir. Anadolu’nun en önemli özelliği kavşak noktasında olmasıdır. Doğu için karayollarının son noktası Batı için ise başlangıç noktası olma özelliğindedir. Yeni İpek Yolu Çin’in Küresel bir stratejisinin sonucu olarak 2013 de ortaya atılmıştır. Amacı bölgesel işbirliğini sağlamak, ekonomik faaliyetlerini geliştirmek, kaynakların verimliliğini arttırmak, ülkelerin kalkınmışlık farklılıklarını ortadan kaldırmak olarak ifade edilmiştir. Finansmanını İpek Yolu Fonu, Asya Altyapı Yatırım Bankası, Yeni Kalkınma Bankası tarafından sağlanmaktadır. Hava, kara, deniz, demir ve boru hatlarından oluşan geniş bir proje olması, Çin bu proje için ciddi miktarlarda kaynak ve zaman harcamasına neden olmaktadır. Kara yolu kuşağı Türkiye’den geçmekte olup birçok ilin ve ilçelerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır. Projeye göre ise deniz yolu Türkiye’den geçmemektedir. Ancak Türkiye, limanlarını bu konuda çalışmalarını tamamlamış ve kullanıma hazır olduğunu açıklayarak bu yolda yer almak için çabalarını arttırmaktadır.

Türkiye Dünyada demir yolu ağına sahip ilk 30 ülke içerisinde yer almaktadır. TRACECA demir yolu, TANAP ve Türk Akım gaz boru hatları Türkiye’yi daha üst seviyelere taşıyacak olan önemli projelerden bazılarıdır. Türkiye jeopolitik konumu ile orta koridorun en önemli geçiş noktalarından birisidir. Orta koridorun tamamlanması için ciddi yatırımlar yapılmaktadır. Bu koridorda yer alan Türkiye de milyon dolarlık projelere ev sahipliği yapmaktadır. Yeni İpek Yolu’nun faaliyete başlaması ile kara yolu taşımacılığında azalış olurken tren ve hava yolu taşımacılığında artış olması beklenmektedir. Edirne Kars hızlı tren projesi, Marmaray ve 3. Hava limanının faaliyete başlaması da bunu destekler niteliktedir. Taşımacılıkta özel sektörün de desteğinin sağlanması için özel haklar tanınmış olup bu haklar kanunlarla koruma altına alınmıştır. Proje ile birlikte Türkiye’ye olan ilgi daha da artmaktadır. Birçok milletlere ev sahipliği yapmış tarihi dokusu, kültür çeşitliliği, iklim özelliğinin farklılığı, turizmi, doğal güzellikleri ile çekim merkezi haline getirmektedir. Bu kapsamda birçok tarihi yapılar turizme kazandırılmıştır. Dış İşleri Bakanlığı’nın 2019 raporuna göre orta koridorun tam faaliyete başlaması ile 600 milyar dolarlık kaynak sağlayacağı beklenmektedir. Hem bu devasa kaynaktan hem de projenin devamı kapsamında bu projeye entegre olabilecek özellikle turizm, ulaştırma, tarımsal ve ticaret alanlarında yeni projeler geliştirmeli ve daha fazla katkı sağlanmalıdır. Bu proje ile Türkiye hem ekonomik hem de sosyo-kültürel gelişmişliği artacak ve bölgenin stratejik olarak önemli olma özelliğini arttıracaktır.

Şu ana kadar yapılan çalışmalar neticesinde Türkiye’nin kendi enerji ihtiyacını karşılayabilecek yeterlilikte petrol ve doğalgaz rezervleri yoktur. Türkiye bulundurduğu enerji nakil hatlarıyla birlikte Avrasya enerji koridorunun kilit ülkesi konumuna gelmiş, jeo-stratejik ve jeopolitik önemi daha da artmıştır. Bir Kuşak Bir Yol projesi kapsamında Türkiye’nin önemini daha da arttıracağı gözükmektedir. Türkiye’nin bu girişimde yer alması altyapı iş birliğini ve yatırımları artırma, ikili ticaret dengesini teşvik etme, ekonomik iş birliğini geliştirme anlamında değer kazanmaktadır. Yaklaşık 65 ülkenin yer alacağı bu girişim, katılımcı ülkeleri ile başarı kazanabilecektir. Bu noktada Türkiye jeopolitik konumu itibari ile merkezî konumda yer almakta ve büyük bir pay alacağı tüm değerlendirmelerde yerini almaktadır.

Bu proje’nin avantajlı olması durumu Türkiye’ye bağlı bir konudur. Genel anlamda bakarsak, mesafelerin azaltılması, maliyetlerin düşürülmesi, kültürel etkileşim artması yönünden artılarının olması aşikardır. Sadece ticaret projesi olarak düşünülmemeli birçok açıdan adeta bir dünya projesidir. İmkanlar kullanıldığı zaman dezavantajlar avantaja çevrilebilir. Türkiye bu projeye dahil olmazsa haritaya yeniden bakıldığında Türkiye’siz olmayacağı görülür çünkü Asya’dan Avrupa’ya geçen tek köprü 3. Köprüdür.

Bir Kuşak Bir Yol projesi sadece Çin Türkiye arası değil Türkiye Çin arası da olacağı için yani gidişli dönüşlü olacağından Türkiye ne gönderebilir? Bunun üzerinde durulması bunlar hakkında araştırma yapılması ya da gerekirse yaptırımlar yapılması da söz konusu olmalı ki Türkiye olarak olumsuz yönlerini hissetmeyelim.

Sonuç olarak Türkiye açısından baktığımızda bu proje olumlu yada olumsuz yorum yapmak çokça tartışmaya açıktır ama bu projeyi iyi değerlendirmek, olumlu yönlerden ekonomi olsun lojistik olsun bizim elimizde olan bir şeydir, konumumuzu ve gücümüzü fark etmeliyiz.