Mevzuat Hukuku

TAŞIMA HUKUKU

TAŞIMA İŞLERİ

A) TAŞIYICI

Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşya veya yolcu taşıma işini veya ikisini birlikte üstlenen kişidir. Eşya her türlü yükü de kapsar. Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşyayı varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi veya yolcuyu varma yerine ulaştırmayı; buna karşılık, eşya taşımada gönderen ve yolcu taşımada yolcu, taşıyıcıya, taşıma ücretini ödemeyi borçlanır. Taşıma işleri ticari işletme faaliyetidir.

B) HÜKÜMLERİN UYGULAMA ALANI

Eşya ve yolcu taşımayı arızi olarak üstlenen kişi hakkında da bu Kitap hükümleri, uygun düştükleri ölçüde, uygulanır.

C) SAKLI TUTULAN HÜKÜMLER

1. KURAL

Deniz, demir ve hava yoluyla taşıma ile posta idaresine ilişkin özel hükümler saklıdır.

2. KURAL

Özel hükümlerin sorumluluğu etkilememesi.

Taşıyıcı ve taşıma işleri komisyoncusu, taşıma işini TTK 852. maddede öngörülen özel hükümlere bağlı bulunan bir kuruluşa gördürdükleri takdirde de Kanunun kendilerine yüklediği sorumluluğun hafifletilmesini veya kaldırılmasını isteyemezler. Değişik tür araçlar ile taşımaya ilişkin Dördüncü Kısım hükümleri saklıdır.

D) SORUMLULUĞUN KALDIRILMASINA VEYA HAFİFLETİLMESİNE AİT HÜKÜMLERİN GEÇERSİZLİĞİ

TTK Kanunun, taşıyıcıya, taşıma işleri komisyoncusuna ve faaliyetleri Devlet iznine bağlı taşıma işletmelerine yüklediği sorumlulukların, önceden hafifletilmesi veya kaldırılması sonucunu doğuran tüm sözleşme hükümleri geçersizdir. Bu hükümlerin, işletme tüzüklerinde, genel işlem şartlarında, biletlerde, tarifelerde veya benzer diğer belgelerde öngörülmüş olmaları hâlinde de hüküm aynıdır.

E) ZAMAN AŞIMI

TTK hükümlerine tabi taşımalarda, yolcunun bir kaza sonucu ölmesi veya bedensel bütünlüğü zedeleyen bir zarara uğraması hâlinde istem hakları on yılda; diğer zararlarda ise bir yılda zamanaşımına uğrar.

Bu süre, eşya taşımasında, eşyanın gönderilene teslimi; yolcu taşımasında, yolcunun varma yerine ulaşma tarihinden başlar. Eşya tamamen zayi olmuş veya yolcu gideceği yere ulaşamamış ise, zamanaşımı süresi, eşyanın teslimi ve yolcunun ulaşması gereken tarihten itibaren işlemeye başlar.

Rücu haklarına ilişkin zamanaşımı, rücu alacaklısının, zararı ve rücu borçlusunu öğrendiği tarihten itibaren, üç ay içinde zarar hakkında rücu borçlusuna bildirimde bulunmuş olması şartıyla; rücu alacaklısına karşı mahkeme kararının kesinleştiği günden, kesinleşmiş mahkeme kararı bulunmayan hâllerde ise, rücu alacaklısının borcu ifa ettiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Gönderen veya gönderilen, taşıyıcıya karşı olan haklarını, bir yıl içinde TTK’ya uygun şekilde istemiş olmaları şartıyla, def’i olarak her zaman ileri sürebilirler.

Taşıyıcının kastından veya pervasızca bir davranışıyla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiilinden veya ihmalinden dolayı;

• Eşya, hasara uğramış veya geç teslim edilmişse,
• Yolcu geç ulaşmışsa, taşıyıcının sorumluluğu üç yılda zamanaşımına uğrar. Karayolları Trafik Kanunundaki zamanaşımı hükümleri saklıdır.

EŞYA TAŞIMA

A) TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASI

1) TAŞIMA SENEDİ

Taşıma senedi taraflardan birinin istemi üzerine düzenlenir. Senet üç özgün nüsha olarak hazırlanır ve gönderen tarafından imzalanır. Gönderen, taşıyıcının da taşıma senedini imzalamasını isteyebilir. El yazısı ile imzalanmış taşıma senetlerinin suretlerindeki imza, damga veya mühür şeklinde ya da basılı olabilir. Bir nüsha gönderene aittir, diğeri eşyaya eşlik eder, üçüncüsü taşıyıcıda kalır.

Taşıma senedi düzenlenmemiş olsa bile, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun iradeleri ile taşıma sözleşmesi kurulur. Eşyanın taşıyıcıya teslimi, taşıma sözleşmesinin varlığına karinedir.

2) TAŞIMA SENEDİNİN İÇERİĞİ

Taşıma senedi aşağıdaki kayıtları içerir:

• Düzenlenme yeri ve tarihi,
• Gönderenin adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
• Taşıyıcının adı, soyadı veya ticaret unvanı ve adresi,
• Eşyanın teslim alınacağı yer ve gün ile teslim edileceği yer,
• Gönderilenin adı, soyadı veya ticaret unvanı ile adresi,
• Gerektiğinde bildirim adresi,
• Eşyanın türünün olağan işareti ile ambalajının çeşitli ve tehlikeli mallarda bunlara ilişkin mevzuatta öngörülen, diğer durumlarda ise genellikle tanınan işaretleri,
• Taşınacak paketlerin sayısı, işaretleri ve numaraları,
• Eşyanın net olmayan ağırlığı veya başka şekilde beyan edilen miktarı,
• Taşımanın yapılacağı süre,
• Kararlaştırılan taşıma ücreti ve teslime kadar ortaya çıkacak giderler ile taşıma ücretinin gönderenden başka biri tarafından ödenecek olması halinde buna ilişkin kayıt,
• Teslimde ödemeli taşımalarda teslimde ödeme kaydı ve ödenecek tutar,
• Eşyanın gümrük ve diğer resmî işlemlerine ilişkin talimatlar,
• Varsa taşımanın üstü açık ya da örtülmemiş bir araçta veya güvertede yapılabileceğine ilişkin sözleşme.

Taşıma senedine tarafların uygun gördüğü diğer kayıtlar da konulabilir.

3) TAŞIMA SENEDİNİN İSPAT GÜCÜ

İki tarafça imzalanan taşıma senedi, taşıma sözleşmesinin yapıldığına, içeriğine ve eşyanın taşıyıcı tarafından teslim alındığına kanıt oluşturur. İki tarafça imzalanan taşıma senedi, eşyanın ve ambalajının, eşyanın taşıyıcı tarafından teslim alındığı sırada, dış görünüşü bakımından iyi durumda bulunduğuna ve taşınan paketlerin sayısının, işaretleri ile numaralarının, taşıma senedinde yer alan kayıtlara uygun olduğuna karinedir; meğerki, taşıyıcı taşıma senedine haklı bir sebeple çekince koymuş olsun. Çekince, taşıyıcının, kayıtların doğruluğunu denetleyecek, uygun araçlara sahip olmadığı sebebine de dayandırılabilir.

Eşyanın net olmayan ağırlığı veya başka şekilde beyan edilen miktarı ya da taşınacak paketlerin içeriği, taşıyıcı tarafından denetlenmiş ve denetlemenin sonucu her iki tarafça imzalanan taşıma senedine yazılmışsa, bu yazı, ağırlığın, miktarın ve içeriğin, taşıma senedinde yer alan kayıtlara uygun olduğuna karinedir. Taşıyıcı, gönderen istemde bulunmuşsa ve buna uygun araçları varsa, eşyanın ağırlığını, miktarını veya içeriğini denetlemekle yükümlüdür. Bu hâlde, taşıyıcı denetleme ile ilgili giderleri ister.

4) YÜK SENEDİ

Taşıma senedi düzenlenmemişse, gönderenin istemi üzerine taşıyıcı, eşya ve taşıma hakkında yeterli bilgileri içeren bir yük senedi imzalayıp gönderene vermek zorundadır.

5) REFAKAT BELGELERİ

Gönderen, eşyanın tesliminden önce, resmî nitelik taşıyan, özellikle gümrük işlemleri için gerekli bulunan bilgileri taşıyıcıya vermek ve söz konusu belgeleri taşıyıcının tasarrufuna bırakmak zorundadır. Taşıyıcı, kendisine verilen belgelerin zıyaından, hasarından veya yanlış kullanılmasından doğan zararlardan sorumludur; meğerki hasar veya yanlış kullanma taşıyıcının kaçınamayacağı ve sonuçlarını önleyemeyeceği durumlardan kaynaklanmış olsun. Ancak, taşıyıcının sorumluluğu, eşyanın zıyaı hâlinde ödenecek miktarla sınırlıdır.

6) TEHLİKELİ EŞYA

Tehlikeli eşya taşınacaksa gönderen, taşıyıcıya zamanında açık, anlaşılabilir içerikte ve yazılı şekilde, tehlikenin türü ve gerekiyorsa alınması gereken önlemler konusunda bildirimde bulunmakla yükümlüdür. Taşıyıcı, eşyayı teslim alırken tehlikenin türünü bilmiyorsa veya kendisine herhangi bir bildirimde bulunulmamışsa, gönderene karşı herhangi bir tazmin yükümlülüğü doğmaksızın, tehlikeli malın boşaltılmasını, depolanmasını, geri taşınmasını veya gerektiğinde imhasını ve zararsız duruma getirilmesini ve bu önlemler sebebiyle gerekli giderlerin karşılanmasını, gönderenden isteyebilir.

7) AMBALAJ VE İŞARET

Eşyanın niteliği, kararlaştırılan taşıma dikkate alındığında, ambalaj yapılmasını gerektiriyorsa, gönderen, eşyayı zıya ve hasardan koruyacak ve taşıyıcıya zarar vermeyecek şekilde ambalajlamak zorundadır. Ayrıca gönderen, eşyanın sözleşme hükümlerine uygun şekilde işleme tabi tutulabilmesi için işaretlenmesi gerekiyorsa, bu işaretleri de koymakla yükümlüdür.

8) YÜKLEME VE BOŞALTMA

Sözleşmeden, durumun gereğinden veya ticari teamülden aksi anlaşılmadıkça; gönderen, eşyayı, taşıma güvenliğine uygun biçimde araca koyarak, istifleyerek, bağlayarak, sabitleyerek yüklemek ve aynı şekilde boşaltmak zorundadır. Taşıyıcı, ayrıca yüklemenin işletme güvenliğine uygun olmasını sağlamakla yükümlüdür. Yükleme ve boşaltma ile ilgili olarak, durumun gereklerine göre belirlenecek makul bir süre için, aksi kararlaştırılmadıkça, ayrıca ücret istenemez. Taşıyıcı, sözleşme hükümlerine dayanarak veya kendi risk alanından kaynaklanmayan nedenlerle makul yükleme veya boşaltma süresinden daha fazla beklerse, bekleme ücreti olarak uygun bir ücrete hak kazanır.

9) ÖZEL DURUMLARDA GÖNDERENİN KUSURSUZ SORUMLULUĞU

Gönderen, kusuru olmasa da;

• Yetersiz ambalajlamadan ve işaretlemeden,
• Taşıma senedine yazılan bilgilerdeki gerçeğe aykırılıklar ile yanlışlık ve eksikliklerden,
• Tehlikeli malın bu niteliği hakkında bildirimde bulunmamaktan,
• Refakat belge ve bilgilerdeki eksikliklerden, gerçeğe aykırılıklardan, belge ve bilgilerin yokluğundan, kaynaklanan, taşıyıcının zararları ile giderlerini tazminle yükümlüdür.

Ancak, gönderenin bu durumlarda sorumlu olduğu tazminat miktarı, gönderinin net olmayan ağırlığının her kilosu için 8,33 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır. Zararın veya giderlerin doğmasında taşıyıcının davranışlarının da etkisi olmuşsa, tazmin yükümlülüğü ile ödenecek tazminatın kapsamının belirlenmesinde, bu davranışların ne ölçüde etkili oldukları da dikkate alınır.

Gönderen tüketici ise, taşıyıcıya karşı ancak kusuru hâlinde ve birinci ile ikinci fıkra hükümlerine göre, zarar ve giderleri tazminle yükümlü tutulur. Tüketici, sözleşmeyi ticari veya meslekî faaliyeti ile ilgili olmayan bir amaçla yapan bir gerçek ya da tüzel kişidir.

10) GÖNDEREN TARAFINDAN FESİH

Gönderen taşıma sözleşmesini her zaman feshedebilir. Gönderen sözleşmeyi feshederse, taşıyıcı;

• Kararlaştırılan taşıma ücreti ile bekleme ücretinden ve tazmini gereken giderlerden, sözleşmenin feshi sonucunda tasarruf ettiği giderlerin veya başka bir şekilde elde ettiği veya kötü niyetli olarak elde etmeyi ihmal ettiği menfaatlerin indirilmesiyle kalan tutarı veya
• Kararlaştırılan taşıma ücretinin üçte birini, isteyebilir. Taşıma sözleşmesinin feshi, taşıyıcının riziko alanına giren bir sebepten kaynaklanmışsa, bu fıkranın (b) bendi uyarınca bir istem ileri sürülemeyeceği gibi, sözleşmenin ifasında gönderenin menfaati yoksa taşıyıcının bu fıkranın (a) bendinden doğan istem hakkı da düşer.

Eşya, sözleşmenin feshinden önce yüklenmişse, taşıyıcı, giderleri gönderene ait olmak üzere, 869 uncu maddenin üçüncü fıkrasının ikinci ilâ dördüncü cümlelerine uygun önlemleri alabilir. Taşıyıcı, eşyanın boşaltılmasına, boşaltma, işletmesi için sakınca oluşturmadığı ve diğer gönderilerin gönderenleri ve alıcıları bundan zarar görmediği takdirde izin verebilir. Fesih, taşıyıcının riziko alanına giren bir sebepten kaynaklanıyorsa, taşıyıcı, birinci ve ikinci cümlelerden farklı olarak, yüklenmiş bulunan eşyayı giderleri kendisine ait olmak üzere hemen boşaltmak zorundadır.

11) KISMİ TAŞIMAYI İSTEM HAKKI

Taşıyıcı, taşınması kararlaştırılan eşyanın tamamı yüklenmiş olmasa bile, gönderenin istemi üzerine yola çıkmak zorundadır. Bu durumda taşıyıcı;

• Sözleşmede kararlaştırılmış olan taşıma ücretinin tamamını,
• Doğmuş bekleme ücretini,
• Eksik yükleme sebebiyle yapmak zorunda kaldığı giderleri ve uğradığı zararı,
• Alacakları, eksik yükleme sebebiyle kısmen veya tamamen teminatsız kalmışsa, kendisine ek teminat gösterilmesini, isteyebilir. Ancak, kısmen yüklenmeyen eşyanın yerine başka bir sözleşme uyarınca eşya taşınmışsa, bu eşya için alınacak taşıma ücreti, (a) bendine göre istenecek ücrete mahsup edilir.

Eksik yükleme, taşıyıcının riziko alanına giren sebeplerden kaynaklanıyorsa, taşıyıcı, birinci fıkrada belirtilen istem haklarına, fiilen taşınan yük oranında sahiptir.

12) YÜKLEME SÜRESİNE UYULMAMASI HALİNDE TAŞIYICININ HAKLARI

Gönderen, eşyayı süresi içinde yüklemezse veya yükleme yükümlülüğünün bulunmadığı hâllerde eşyayı hazır bulundurmazsa, taşıyıcı, makul bir süre vererek gönderene eşyanın yüklenmesini veya hazır bulundurulmasını ihtar eder. Verilen süre içinde eşya yüklenmez veya hazır bulundurulmazsa, taşıyıcı sözleşmeyi feshedebilir ve 865 inci maddenin ikinci fıkrasına göre haklarını kullanabilir.

Verilen süre içinde, kararlaştırılan yükleme kısmen yapılmışsa veya eşya kısmen hazır bulundurulmuşsa, taşıyıcı eksik yüklenen eşya ile yola çıkıp, Kısmi taşımayı istem hakkı ile ilgili hükümlere göre istem haklarını kullanabilir. Yükleme süresine uyulmaması, taşıyıcının riziko alanına giren bir sebepten kaynaklanıyorsa, taşıyıcının istem hakkı yoktur.

13) EMİR, TAMİRAT VE TASARRUFLAR

Gönderen taşıyıcıya, taşımanın yapılması için emir ve talimat verebileceği gibi, taşımanın durdurulması, eşyanın geri getirilmesi, başka bir varma veya teslim yerine götürülmesi ya da başka bir gönderilene teslim edilmesi şeklinde tasarruflarda da bulunabilir. Gönderenin bu tür emir, talimat ve tasarrufları, taşıyıcının işletmesi için sakıncalıysa veya diğer gönderenlerin ve alıcıların gönderileri için bir zarar tehdidini beraberinde getiriyorsa, taşıyıcı bunları yerine getirmekle yükümlü değildir. Taşıyıcı, gönderenden aldığı emir ve talimat ile tasarruflarının yerine getirilmesi için gerekli olan giderleri ve uygun bir ücret isteyebilir. Taşıyıcı emir, talimat ve tasarrufların uygulanmasına başlanmasını bir avansın ödenmesi şartına bağlayabilir.

Eşyanın teslim yerine ulaşması ile, gönderenin emir ve talimat verme yetkisi ve tasarrufta bulunmak hakkı sona erer. Bu andan itibaren söz konusu yetki ve haklar gönderilene ait olur. Birinci fıkranın ikinci ilâ dördüncü cümle hükümleri burada da geçerlidir. Gönderilen, tasarruf hakkını kullanarak eşyanın bir üçüncü kişiye teslimini istemişse, bu kişi başka bir gönderilen belirleyemez.

Taşıma senedi düzenlenmiş ve her iki tarafça imzalanmışsa, gönderen, taşıma senedinde öngörülmüş olması şartıyla, ancak kendisine ait olan nüshayı ibraz ederek tasarruf hakkını kullanabilir. Taşıyıcı, kendisine verilen emir ve talimatları ve gönderenin tasarruflarını yerine getiremeyecekse, bunu gönderene bildirmelidir.

Tasarruf hakkının kullanılması, taşıma senedinin ibrazı şartına bağlanmış ve taşıyıcı herhangi bir talimatı, taşıma senedi ibraz edilmeden yerine getirmişse, bundan doğacak zararlar için hak sahiplerine karşı sorumludur. Taşıyıcının sorumluğunu sınırlayan hükümler geçersizdir.

14) TAŞIMA VE TESLİM ENGELLERİ

Eşyanın teslim edilmesi gereken yere ulaşmasından önce, taşımanın sözleşmeye uygun olarak yapılamayacağı anlaşılırsa veya eşyanın teslim edileceği yerde teslim engelleri çıkarsa, taşıyıcı, 868 inci madde uyarınca tasarruf hakkına sahip olan kişiden talimat almak zorundadır. Tasarruf hakkını gönderilen haizse ve bulunamıyorsa veya eşyayı teslim almaktan kaçınıyorsa, tasarruf hakkı birinci cümle uyarınca gönderen tarafından kullanılır. Tasarruf hakkının kullanılması taşıma senedinin ibrazına bağlı tutulmuş olsa bile bu hâlde taşıma senedinin ibrazı gerekli değildir. Taşıyıcı, kendisine talimat verilen durumlarda, teslim engelinin taşıyıcının riziko alanına giren bir nedenden kaynaklanmamış olması şartıyla Emir, talimat ve tasarruflar ile ilgili öngörülen istem haklarını ileri sürebilir.

Gönderenin, Emir, talimat ve tasarruflardan sahip olduğu tasarruf yetkisine dayanarak malın üçüncü bir kişiye teslim edilmesi talimatını vermesinden sonra, taşıma veya teslim engeli ortaya çıkarsa, Ücret ve avansla ilgili emir ve talimatların uygulanmasında, gönderilen gönderenin, üçüncü kişi de gönderilenin yerini alır.

Taşıyıcı, Emir, talimat ve tasarruflar ile ilgili, uyması gereken talimatları uygun bir süre içinde alamazsa, tasarruf hakkı sahibinin menfaatine en iyi görünen tedbirleri almakla yükümlüdür. Taşıyıcı, eşyayı, boşaltıp saklayabilir, 868 inci maddenin birinci fıkrası ilâ dördüncü fıkrası hükümlerine göre tasarruf hakkını haiz kişinin hesabına saklanması için tevdi edebilir veya geri taşıyabilir. Taşıyıcı, eşyayı üçüncü bir kişiye tevdi ederse, sadece bu kişinin seçiminde gösterilmesi gereken özenden sorumludur.

Bozulabilecek bir mal söz konusu ise, malın durumu böyle bir önlemi haklı kılıyorsa veya aksi takdirde oluşacak giderler malın değerine göre makul bir oranda değilse, taşıyıcı, Türk Borçlar Kanunu’nun 108 inci madde hükmüne uygun olarak malı sattırabilir. Taşıyıcı, değerlendirilmesi imkânı bulunmayan eşyayı imha edebilir. Eşyanın boşaltılmasından sonra taşıma sona ermiş sayılır. Taşıyıcı, üçüncü fıkraya göre alınan önlemler sebebiyle gerekli giderlerin tazminini ve uygun bir ücret ister; meğerki engel kendi riziko alanına giren bir nedenden kaynaklanmış olsun.

15) TAŞIMA ÜCRETİNİN HESAPLANMASI VE ÖDENMESİ

Taşıma ücreti, eşyanın tesliminde ödenir. Taşıyıcı, taşıma ücretinden başka, eşya için yapılan, duruma ve şartlara göre gerekli olan giderleri de isteyebilir. Bir taşıma veya teslim engelinden dolayı, taşıma, süresinden önce sona erdirilirse, taşıyıcı, taşımanın tamamlanan kısmıyla orantılı olarak taşıma ücretine hak kazanır. Engel, taşıyıcının riziko alanına giren bir sebepten kaynaklanmışsa, taşıyıcı, ancak gönderenin menfaatine olduğu ölçüde taşımanın tamamlanmış bulunan kısmı hakkında istemde bulunabilir.

Taşımanın başlamasından sonra fakat teslim yerine ulaşılmasından önce bir gecikme olursa ve bu gecikme gönderenin riziko alanına giren bir nedenden kaynaklanmışsa, taşıyıcı, taşıma ücretinin yanında uygun bir bedel de isteyebilir. Taşıma ücreti eşyanın sayısı, ağırlığı veya başka ölçüyle gösterilen miktarına göre kararlaştırılmışsa, taşıma ücretinin hesaplanmasında, bu konuda taşıma veya yük senedindeki kayıtların doğru olduğu varsayılır. Bu varsayım, kayıtların doğruluğunu denetleme konusunda uygun araçların hazır bulunmadığına ilişkin çekince konulmuş olması hâlinde de geçerlidir.

16) GÖNDERİLENİN HAKLARI VE ÖDEME BORCU

Eşyanın teslim yerine varmasından sonra gönderilen, taşıyıcıdan, taşıma sözleşmesinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesi karşılığında, eşyanın kendisine teslim edilmesini isteyebilir. Eşya zayi olmuş veya hasara uğramış yahut geç teslim edilmişse, gönderilen, gönderenin taşıma sözleşmesinden doğan istem haklarını taşıyıcıya karşı ileri sürebilir. Gönderen, bu hakların ileri sürülmesinde yetkili kalmaya devam eder. Gönderilenin veya gönderenin kendilerinin veya başkasının menfaatine hareket etmeleri farklılık yaratmaz.

İstem hakkını, birinci fıkranın birinci cümlesine göre ileri süren gönderilen, taşıma ücretini, taşıma ücretinin bir bölümü ödenmiş ise kalan bölümünü taşıma senedinde gösterilen tutarla sınırlı olmak üzere ödemekle yükümlüdür. Taşıma senedi düzenlenmemiş veya gönderilene ibraz edilmemişse yahut ödenmesi gereken tutar taşıma senedinden anlaşılamıyorsa, gönderilen, makul olması şartıyla, gönderen ile taşıyıcı arasında kararlaştırılan taşıma ücretini ödemek zorundadır.

Birinci fıkranın birinci cümlesine göre istem hakkını ileri süren gönderilen, boşaltma yerindeki bekleme ücretini ve ayrıca, eşyanın teslimi sırasında kendisine bildirilmiş olmak şartıyla, yükleme yerindeki bekleme ücretiyle 870 inci maddenin üçüncü fıkrasına göre ödenmesi gereken bedeli öder. Gönderenin sorumluluğu, sözleşmeye göre ödenmesi gereken bedeller için devam eder.

17) ÖDEMELİ TESLİM

Eşyanın gönderilene teslimi, kararlaştırılan bedelin ödenmesi şartına bağlanabilir. Bu hâlde, ödeme nakden veya nakde eş değer bir ödeme aracı ile yapılmalıdır. Tahsil sonucu elde edilen bedel, taşıyıcının alacaklıları bakımından gönderene geçmiş sayılır. Eşya, bedeli tahsil edilmeden gönderilene teslim edilirse, taşıyıcı, bundan doğan zarardan, gönderene karşı kusuru bulunmasa bile, eşyanın tesliminde ödenmesi gereken tutarla sınırlı olarak sorumludur.

18) TAŞIMA SÜRESİ

Taşıyıcı, eşyayı, kararlaştırılan sürede, bir süre kararlaştırılmamışsa şartlar dikkate alındığında özenli bir taşıyıcıya tanınabilecek makul bir süre içinde, teslim etmekle yükümlüdür.

19) ZIYA KARİNESİ

Eşya, taşıma süresini izleyen yirmi gün içinde teslim edilmezse, hak sahibi ona zayi olmuş gözüyle bakabilir. Sınır ötesi taşımalarda bu süre otuz gündür.

Hak sahibi, eşyanın zıyaı dolayısıyla tazminat alırsa, bunun ödenmesi sırasında, eşyanın daha sonra bulunması hâlinde, derhâl kendisine haber verilmesini isteyebilir. Hak sahibi, eşyanın bulunduğu haberini aldıktan itibaren otuz gün içinde, gerektiğinde giderler indirilmek suretiyle, tazminatı geri ödeyerek eşyanın kendisine teslimini isteyebilir. Taşıma ücretini ödeme yükümlülüğü ile tazminat hakkı saklıdır. Eşya, tazminatın ödenmesinden sonra bulunmuşsa, hak sahibi bundan haberdar edilmesini istemediği veya bulunma haberinden sonra eşyanın teslimine ilişkin istem hakkını ileri sürmediği durumlarda, taşıyıcı, eşya üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilir.

B) TAŞIYICININ SORUMLULUĞU

ZIYA VEYA HASAR İLE GECİKMEDEN DOĞAN ZARARDAN SORUMLULUK

Taşıyıcı, eşyanın taşınmak üzere teslim alınmasından teslim edilmesine kadar geçecek süre içinde, eşyanın zıyaından, hasarından veya teslimindeki gecikmeden doğan zararlardan sorumludur. Zararın oluşmasına, gönderenin veya gönderilenin bir davranışı ya da eşyanın özel bir ayıbı sebep olmuşsa, tazminat borcunun doğmasında ve kapsamının belirlenmesinde, bu olguların ne ölçüde etkili olduğu dikkate alınır. Gecikme hâlinde herhangi bir zarar oluşmasa da taşıma ücreti gecikme süresi ile orantılı olarak indirilir; meğerki taşıyıcı her türlü özeni gösterdiğini ispat etmiş olsun.

SORUMLULUKTAN KURTULMA

1) GENEL OLARAK

A) TAŞIYICININ ÖZENİ

Zıya, hasar ve gecikme, taşıyıcının en yüksek özeni göstermesine rağmen kaçınamayacağı ve sonuçlarını önleyemeyeceği sebeplerden meydana gelmişse, taşıyıcı sorumluluktan kurtulur.

B) ARAÇ ARIZASI VE KİRAYA VERENİN KUSURU

Taşıyıcı, taşıma aracındaki arızaya, taşıtı kiraladığı kişinin onun temsilcilerinin veya çalışanlarının kusuruna dayanarak sorumluluktan kurtulamaz.

2) ÖZEL HALLER

Zıya, hasar veya teslimdeki gecikme, aşağıdaki hâllerden birine bağlanabiliyorsa taşıyıcı sorumluluktan kurtulur:

• Sözleşme veya teamüle uygun olarak üstü açık bir aracın kullanılmış olması yahut güverteye yükleme yapılması.
• Gönderen tarafından yapılan yetersiz ambalajlama.
• Eşyanın gönderen veya gönderilen tarafından işleme tabi tutulması, yüklenmesi veya boşaltılması.
• Eşyanın; özellikle kırılma, paslanma, bozulma, kuruma, sızma, olağan fire yoluyla kolayca zarar görmesine yol açan doğal niteliği.
• Taşınacak paketlerin gönderen tarafından yetersiz etiketlenmesi. f) Canlı hayvan taşıması.
• 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu ile diğer kanun ve düzenlemelerde yer alan hükümlerin taşıyıcının sorumluluktan kurtulmasını haklı gösterdiği hâller.

Herhangi bir zararın hâl ve şartlara göre birinci fıkrada öngörülen bir sebebe bağlanmasının muhtemel bulunduğu durumlarda, o zararın bu sebepten ileri geldiği varsayılır. Birinci fıkranın (a) bendinde öngörülen olağanüstü zıya veya hasar hâlinde bu karine geçerli olmaz. Zıya, hasar veya gecikme, gönderenin eşyanın taşınmasına ilişkin özel talimatlarına taşıyıcının uymamasından ileri gelmişse, taşıyıcı birinci fıkranın (a) bendine dayanarak sorumluluktan kurtulamaz.

Taşıyıcı, sözleşme uyarınca eşyayı sıcağa, soğuğa, ısı değişikliklerine, neme, sarsıntılara ya da benzer etkilere karşı özel olarak koruma yükümlülüğü altında ise, birinci fıkranın (d) bendine ancak, hâl ve şartlara göre, özellikle de gerekli donanımın seçimi, bakımı ve kullanımına ilişkin kendisine düşen tüm önlemleri almış ve özel talimatlara uygun davranmış bulunması hâlinde dayanabilir. Taşıyıcı birinci fıkranın (f) bendine ancak hâl ve şartlara göre kendisine düşen tüm önlemleri almış ve özel talimatlara uygun davranmış bulunması hâlinde dayanabilir.

3) YARDIMCILARIN KUSURU

Taşıyıcı;

• Kendi adamlarının,
• Taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin, görevlerini yerine getirmeleri sırasındaki fiil ve ihmallerinden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumludur.

4) TAZMİNATTA ESAS ALINACAK DEĞER

Taşıyıcı, eşyanın tamamen veya kısmen zıyaından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğunda, bu tazminat, eşyanın taşınmak üzere teslim alındığı yer ve zamandaki değerine göre hesaplanır. Eşyanın hasara uğraması hâlinde, onun taşınmak üzere teslim alındığı yer ve zamandaki hasarsız değeri ile hasarlı değeri arasındaki fark tazmin edilir. Zararı azaltmak ve gidermek için yapılacak harcamaların birinci cümleye göre saptanacak değer farkını karşıladığı karine olarak kabul edilir. Eşyanın değeri piyasa fiyatına göre, bu yoksa aynı tür ve nitelikteki malların cari değerine göre tayin edilir. Eşya, taşımak üzere teslimden hemen önce satılmışsa, satıcının faturasında taşıma giderleri mahsup edilerek gösterilen satış bedelinin piyasa fiyatı olduğu varsayılır.

5) ZARAR SAPTAMA GİDERLERİ

Taşıyıcı, eşyanın zıyaı veya hasarı hâlinde, 880 inci madde uyarınca ödenmesi gereken tazminattan başka, zararın saptanması için yapılması zorunlu olan giderleri de tazminle yükümlüdür.

6) SORUMLULUK SINIRLARI

Gönderinin tamamının zıyaı veya hasarı hâlinde, 880 ve 881 inci maddeler uyarınca ödenecek tazminat, gönderinin net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkını karşılayan tutar ile sınırlıdır. Gönderinin münferit parçalarının zıyaı veya hasarı hâlinde taşıyıcının sorumluluğu; a) Gönderinin tamamı değerini kaybetmişse tamamının,

• Gönderinin bir kısmı değerini kaybetmişse, değerini kaybeden kısmının, net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkını karşılayan tutar ile sınırlıdır.

Taşıyıcının, taşıma süresinin aşılmasından doğan sorumluluğu, taşıma ücretinin üç katı ile sınırlıdır. Özel Çekme Hakkı, eşyanın taşıma amacıyla taşıyıcıya teslim edildiği tarihteki veya taraflarca kararlaştırılan diğer bir tarihteki, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenen değerine göre Türk Lirasına çevrilir.

7) DİĞER GİDERLERİN TAZMİNİ

Taşıyıcı, zıya veya hasardan sorumlu olduğu hâllerde, 880 ilâ 882 nci maddelere göre ödenmesi gereken tazminatı ödedikten başka, taşıma ücretini geri verir ve taşıma ile ilgili vergileri, resimleri ve taşıma işi nedeniyle doğan diğer giderleri de karşılar. Ancak, hasar hâlinde, birinci cümle uyarınca yapılacak ödemeler 880 inci maddenin ikinci fıkrasına göre saptanacak bedel ile orantılı olarak belirlenir. Başkaca zararlar karşılanmaz.

8) DİĞER ZARARLARDA SORUMLULUĞUN EN YÜKSEK TUTARI

Taşıyıcı, taşıma işinin yapılmasında, sözleşmeden doğan bir yükümlülüğünü ihlal etmesi nedeniyle meydana gelen ve eşyanın zıyaından, hasarından veya taşıma süresinin aşılmasından kaynaklanmayan ve eşya veya kişi zararları dışında kalan zararlardan, tam zıya hâlinde ödenmesi gereken tazminat miktarının üç katı ile sınırlı olmak üzere sorumludur.

9) SÖZLEŞME DIŞI İSTEMLER

Taşıma hukukunda öngörülen sorumluluktan kurtuluş hâlleri ve sınırlamaları, gönderen veya gönderilenin, zıya, hasar veya gecikme nedeniyle taşıyıcıya yöneltebileceği, sözleşme dışı istemleri için de geçerlidir. Taşıyıcı, eşyanın zıyaından veya hasarından dolayı, üçüncü kişilerin sözleşme dışı istemlerine karşı, sorumluluktan kurtulma sebeplerine ve sınırlamalara dayanabilir. Ancak, bunlar;

• Üçüncü kişi taşımaya onay vermemişse ve taşıyıcı, gönderenin eşyayı gönderme konusunda yetkili olmadığını biliyorsa veya bilmesi gerekiyorsa,
• Eşya, taşıma için teslim alınmadan önce, üçüncü kişinin veya ondan zilyetliği elde etmiş olan kişinin onayı olmaksızın elinden çıkmışsa, ileri sürülemez.

10) SORUMLULUĞUN SINIRLAMA HAKKININ KAYBI

Zarara, kasten veya pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiilinin veya ihmalinin sebebiyet verdiği ispat edilen taşıyıcı veya 879 uncu maddede belirtilen kişiler, bu Kısımda öngörülen sorumluluktan kurtulma hâllerinden ve sorumluluk sınırlamalarından yararlanamaz.

11) YARDIMCI KİŞİLERİN SORUMLULUĞU

Taşıyıcının yardımcılarından birine karşı, eşyanın zıyaı, hasarı veya geç teslimi sebebiyle, sözleşme dışı sorumluluktan doğan istemler ileri sürülmüşse, o kişi bu Kısımda öngörülen sorumluluktan kurtulma sebeplerine ve sorumluluk sınırlamalarına dayanabilir. Zarara, kasten veya pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle işlenmiş bir fiille veya ihmalle sebebiyet verilmişse birinci cümle hükmü uygulanmaz.

12) FİİLÎ TAŞIYICI

Taşıma, kısmen veya tamamen üçüncü bir kişi olan fiilî taşıyıcı tarafından yerine getirilirse, bu kişi eşyanın zıyaı, hasarı veya gecikmesi nedeniyle kendisi tarafından yapılan taşıma sırasında ortaya çıkan zarardan asıl taşıyıcı gibi sorumludur. Asıl taşıyıcının gönderen veya gönderilen ile, sorumluluğun genişletilmesi için yaptığı sözleşmeler, fiilî taşıyıcıya karşı, bunları yazılı olarak kabul etmesi şartıyla geçerlidir.

Fiilî taşıyıcı, taşıma sözleşmesinden doğan asıl taşıyıcıya ait bütün def ’ileri ileri sürebilir. Asıl taşıyıcı ve fiilî taşıyıcı müteselsilden sorumludurlar. Fiilî taşıyıcının yardımcılarına başvurulursa Yükleme süresine uyulmaması hâlinde taşıyıcının hakları ile ilgili hükümler uygulanır.

Fiilî taşıyıcı taşıma senedinde veya diğer bir belgede kendisine teslim olunan eşyanın ne hâlde bulunduğunu tespit ettirebilir. Bu hükme uyulmadığı takdirde 858 inci maddenin ikinci fıkrası hükümleri uygulanır.

13) BİLDİRİM

Eşyanın zıyaı veya hasara uğramış olduğu açıkça görülüyorsa, gönderen veya gönderilen en geç teslim anına kadar zıyaı veya hasarı bildirmezlerse, eşyanın sözleşmeye uygun olarak teslim edildiği varsayılır. Bildirimde, zararın gerekli açıklıkla belirtilmesi ve nitelendirilmesi şarttır.

Birinci fıkradaki karine, zıya veya hasarın açıkça görünmemesi ve eşyanın tesliminden sonra yedi gün içinde bildirilmemesi hâlinde de geçerlidir. Gönderilen, taşıyıcıya, teslim süresinin aşıldığını, teslimden itibaren yirmi bir gün içinde bildirmezse, gecikmeden kaynaklanan hakları sona erer.

Teslimden sonra yapılan bildirimin yazılı olması şarttır. Bildirim, telekomünikasyon araçları yardımıyla da yapılabilir. Bildirimde bulunanın kim olduğu herhangi bir şekilde anlaşılıyorsa, imzaya gerek yoktur. Sürenin korunması için bildirimin zamanında gönderilmiş olması yeterlidir. Zıya, hasar veya gecikme teslim sırasında bildirilirse, bu bildirimin yukarıdaki hükümlere uygun olarak eşyayı teslim edene yapılması yeterlidir.

14) YETKİLİ MAHKEME

TTK hükümlerine tabi taşımadan doğan hukuki uyuşmazlıklarda, malın teslim alındığı veya teslim için öngörülen yer mahkemesi de yetkilidir. Fiilî taşıyıcıya karşı açılacak dava, asıl taşıyıcının yerleşim yeri mahkemesinde, asıl taşıyıcıya karşı açılacak dava fiilî taşıyıcının yerleşim yeri mahkemesinde de açılabilir.

15) HAPİS HAKKI

Taşıyıcı, taşıma sözleşmesinden doğan bütün alacakları için Türk Medenî Kanunu uyarınca eşya üzerinde hapis hakkını haizdir. Hapis hakkı Refakat belgeleri maddesindeki refakat belgelerini de kapsar. Taşıyıcının, eşyayı zilyetliğinde bulundurduğu veya eşya üzerinde konşimento ve taşıma senedi aracılığı ile tasarruf hakkına sahip olduğu sürece, hapis hakkı vardır. Rehinin paraya çevrilmesine yönelik bildirimin gönderilene yapılması şarttır. Gönderilen bulunamıyorsa veya malı teslim almayı reddediyorsa, bildirim gönderene karşı yapılır.

16) BİRDEN ÇOK TAŞIYICI

Eşyanın birden çok taşıyıcı tarafından taşınması hâlinde, eşyanın tesliminde; son taşıyıcı önceki taşıyıcıların alacaklarını tahsil etmek zorunda ise, önceki taşıyıcıların sahip oldukları hakları, özellikle hapis hakkını kullanır. Son taşıyıcı hapis hakkını haiz olduğu sürece, önceki taşıyıcıların hapis hakkı varlığını sürdürür. Önceki taşıyıcının alacağı, sonraki taşıyıcı tarafından ödenirse, öncekinin alacak ve hapis hakkı sonrakine geçer. Bu hükümler, taşımaya katılmış olan taşıma işleri komisyoncusunun alacakları ve hakları için de uygulanır.

17) BİRDEN ÇOK HAPİS HAKKININ SIRASI

Aynı eşya üzerinde eşyanın taşınması ile bağlantılı birden çok hapis hakkı varsa, bunlardan eşyanın taşınması ile doğrudan doğruya bağlantılı olan hapis hakları diğerlerinden önce gelir. Sonuncular bakımından ise, sonradan doğmuş olanlar öncekilerden önce gelir.

TIR SİSTEMİNİN PRENSİPLERİ

TIR Sistemi eşyanın uluslararası taşınmasında kullanılan bir gümrük transit sistemidir. Dayandığı beş temel prensip vardır.

1) ARAÇ VE KONTEYNERLERİN GÜVENLİĞİ

Eşya mühürlü araç ya da konteynerde taşınır. Bu araçlar gümrük makamları tarafından onaylanır ve bu onay her iki yılda bir yenilenir.

2) ULUSLARARASI GARANTİ ZİNCİRİ

Taşıma işlemi süresince oluşabilecek düzensizlikler nedeni ile ortaya çıkan gümrük vergi ve resimleri, uluslararası garanti zincirinin güvenliği altındadır.

3) TIR KARNESİ

Eşyanın uluslararası taşıması için düzenlenen TIR Karnesi tüm giriş, çıkış ya da transit ülke gümrük makamları tarafından kabul görmüş bir garanti belgesidir. Eşya, TIR Karnesi himayesinde hareket noktasındaki gümrük idaresinden, varış noktasındaki gümrük idaresine kadar bir prosedür altında taşınır ve bu prosedüre TIR Sözleşmesi kapsamında TIR taşıması denir.

4) GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI OLARAK TANINMASI

Hareket gümrükleri tarafından alınan güvenlik önlemleri transit ve varış gümrük idarelerince kabul görür.

5) KONTROLLÜ GİRİŞ

TIR Sisteminde Karne verme ve garantör kuruluş olma görevi yetkili ulusal makamlarca verilir. Taşımacılar için ise sisteme giriş karne veren ve garantör kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verilir.

CMR (CONVENTION MARCHANDISE ROUTIER) BELGESİ NEDİR?

CMR, uzun yıllardır uluslararası taşımacılıkta herkesin bildiği bir isimdir. Her lojistik veya nakliye yöneticisinin bildiği bu terim, taşıma belgesi ya da sevk irsaliyesidir. Karayolu ile yapılan taşımacılıkta malların iyi durumda alındığının ve taşımanın belirtilen koşullarda gerçekleştiğinin yasal kanıtıdır. Uluslararası taşımacılıkta kullanılır ve ticaret zincir yönetimininim, uluslararası lojistiğin önemli bir parçasıdır. Bir tür güvence olan bu belge, CMR hükümlerini kabul eden ülkeler arasında imzalanır. CMR anlaşması nedir? diye merak ediyorsanız “uluslararası taşımacılıkta yapılan ve mal güvenliğini sağlayan anlaşmadır.” Çünkü ticari bir anlaşma sağlayan CMR belgesi ticareti daha güvenli hale getirir ve ülkeler arasında ithalat ve ihracatı teşvik eder.

Uluslararası karayolu taşımacılığı için bir yük sözleşmesinin akdedilmesi uzmanlık gerektirir. Lojistik ve nakliye yöneticileri neredeyse her gün CMR irsaliyesi ile çalışırlar, ancak bazen nakliye detaylarının doldurulduğu bu sözleşme bir kâğıt parçasından daha fazlasıdır. CMR konşimentosu, her iki sözleşme tarafı için de yükümlülükler içeren, taşıyıcı ve gönderici arasında bağlayıcı bir sözleşmedir.

CMR BELGESİ NASIL DÜZENLENİR?

Her taşıma aracının kendi taşıma belgesi vardır. Örneğin karayolu taşımacılığında CMR’den, deniz taşımacılığında konşimentodan, demiryolu taşımacılığında CIM’den ve hava taşımacılığında Hava Konşimentosundan yararlanılır. Bir taşıma belgesi, kimin ne miktarda ürünü ne zaman teslim ettiğini kanıtlayan bilgiler içerir. Düzgün doldurulmuş bir taşıma belgesi, polis veya gümrük tarafından yapılan bir inceleme sırasında mallarınızın sorunsuz geçişini sağlar. CMR belgeleri hazır haldedir ve üzerinde doldurulması gereken pek çok alan bulunur. Bu alanları doldurarak malların taşınması sağlayabilir, hasar kaydı oluşturabilir, malların zarar görmesi durumunda sorumluyu tespit edebilirsiniz.

CMR belgesi gönderici tarafından üç asıl nüsha olarak ibraz edilmeli ve taşıma süresi boyunca her zaman hazır bulundurulmalıdır. İlk nüsha göndericiye aittir, ikincisi yüke eşlik eder ve üçüncü nüsha taşıyıcıda kalır.

CMR belgesi şu bilgileri içerir:

• Teslim alındığı yer ve tarih,
• Gönderenin adı ve adresi,
• Taşıyıcının adı ve adresi,
• Yükleme – boşaltma yeri ve tarihi,
• Alıcının adı ve adresi,
• Yükün mülkiyetinin tanımı, ambalajın türü ve tehlikeli, (herkesin anlayabileceği şekilde)
• Malın adedi, özel işaret ve numaraları,
• Aksi belirtilmedikçe yükün brüt ağırlığı veya miktarı,
• Nakliye masrafları, (taşıma, gümrük vergileri, sözleşmenin yapılması ile teslimat arasında ortaya çıkan diğer ödemeler)
• Gümrük ve diğer formalitelere ilişkin yönerge.

Bazı özel durumlarda CMR belgesinde yer alabilecek diğer bilgiler:

• Yeniden yüklemeye izin verilmediğine dair gösterge
• Göndericinin ödemeyi kabul ettiği hususlar
• Teslimatta ödenecek miktar
• Yükün kıymetinin belirtilmesi
• Gönderenin, yükün sigortalanması için alıcıya verdiği direktif
• Taşımanın tamamlanması için anlaşılan süre
• Taşıyıcıya teslim edilen belgelerin listesi

CMR KARA YOLU TAŞIMA BELGESİ NEDİR?

CMR karayolu taşıma belgesi, sınır ötesi karayolu taşımacılığı için taşıma sözleşmesinin yazılı kaydıdır. Bu sözleşme karayoluyla uluslararası mal taşımacılığı için geçerli olan CMR sözleşmesinin bir türüdür. Üçüncü taraflardan ödeme karşılığında mal taşıyan nakliyeciler, yanlarında CMR konşimentosu yoksa para cezasına çarptırılabilir. Bu durumlarda, konşimento (ulusal olarak) kanunen zorunludur ve ulusal uygulayıcılar için önemli bir kontrol aracıdır. Sınır ötesi taşıma sözleşmelerinde, taşıma senedi bu sözleşmenin bir kaydı olarak işlev görür. Bu belgeyi yanınızda taşıma zorunluluğu CMR konvansiyonundan (anlaşma) kaynaklanmaktadır.

ULUSLARARASI TIR SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Kıta Avrupası ile Ortadoğu ülkeleri arasında yoğun durumda bulunan karayolu taşımacılığı faaliyetlerinin düzenlenmesi uluslararası bir sözleşme yapılması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Bu amaçla 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre’de Avrupa ülkelerinin hemen-hemen tümünün katılımıyla, “TIR Karneleri Himayesinde Milletlerarası Mal ve Eşya Nakliyatına Dair Gümrük Sözleşmesi” imzalanarak yürürlüğe konulmuştur. Bu Sözleşmenin Amacı; karayolu ile yapılacak nakliyatta araçlara özel bir belge olan TIR (Transit International Routier – Uluslararası Kara yolu Taşıması) karnesi verilmesi ve bu karneye sahip araçlar ile bu Sözleşmeye taraf ülkeler arasında yapılacak transit taşımacılıkta teminat aranmamasıdır. Bu karne, eşyanın vergi ve resimler karşılığı (teminat) olarak işlem görmekte ve transit işlemlerini kolaylaştırmaktadır.

TIR Sözleşmesi’ne (1959) ülkemizin katılımı 24 Mayıs 1966 Tarihinde (6/5191 ve 6/6228 Sayılı Kararnameler ile) gerçekleşmiştir. Aradan geçen uzun süre zarfında, Birleşmiş Milletler Teşkilatı, değişen ve gelişen şartlara göre sözleşmenin 1959 tarihli TIR Sözleşmesi’nin yeniden gözden geçirilmesi gereğini duymuş, uygulanmakta olan bu sözleşmenin yerini almak üzere 14 Kasım 1975 tarihinde, Cenevre’de yeni bir sözleşmesini üye ülkelerin imzasına sunmuştur. Yeni “1975 TIR Sözleşmesi”, altmış iki ülke tarafından imzalanarak yürürlüğe konulmuştur. Ülkemizin bu sözleşmeye katılımı 31 Mart 1985 tarihinde, 85/8993 sayılı Karar ile olmuştur.

Birleşmiş Milletler Teşkilatı’nın 1996 yılından itibaren sürdürdüğü toplantılar sonucunda 1975 TIR Sözleşmesi’nin bazı maddeleri tadil edilmiş ve bu sözleşmeye 9 numaralı ek ilave edilmiştir. Tadiller ve 9 numaralı ek Şubat 1999 tarihinden itibaren yürürlüğe konulmuştur. Ülkemiz, 1975 TIR Sözleşmesi revizyonuna, Şubat 1999 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde 6 Haziran 1999 tarihli, 99/12863 sayılı Karar ile katılmış bulunmaktadır. 

Transit eşya taşımacılığını düzenleyen çok yönlü bir sözleşme olan TIR Sözleşmesi kurallarının uygulanmasında taraf ülkelerde kefil kuruluşlar görevlendirilmiş olup, ülkemizde bu kuruluş Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’dir. TOBB bu sözleşmenin tatbikatında Birleşmiş Milletler tarafından vazifelendirilmiş olan Uluslararası Kara Nakliyatı Birliği (IRU)’ne üye olmuş ve TIR karnesi himayesinde nakliyat sistemi hakkında IRU tarafından konulan esaslara riayet edeceğine dair taahhütname vermiştir. IRU tarafından bastırılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan TIR karneleri ülkemizde TOBB’den temin edilmektedir. Türk karayolu taşımacılığının uluslararası işlemlerdeki sorumluğunu bir dernek hüviyetinde bulunan Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) yürütmektedir.

TIR SÖZLEŞMESİ: Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu UNECE gözetiminde özenle hazırlanan TIR Karnesi himayesinde eşyaların uluslararası taşınmasına dair gümrük sözleşmesidir. 1975 TIR Sözleşmesi 1978 yılından itibaren günün gelişen ekonomik şartlarına uygun olarak 20 defa revize edilmiş, en son yapılan değişiklikler 12 Mayıs 2002 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. TIR karneleri himayesinde, TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynerler ile yapılması gerekmektedir.

KAYNAKÇA

• www.iru.org
• www.mevzuat.gov.tr
• Wikipedia
• danis.av.tr
• logoshukuk.com

Instagram Hesabı‘mızı da takip edebilirsiniz!